Ansomia to inaczej całkowita bądź częściowa utrata węchu, określana również jako upośledzenie węchowe. Może mieć charakter przemijający lub stały i jest dość typowa dla kilku jednostek chorobowych. Znacząco uprzykrza życie, ponieważ odbiera radość zarówno z cieszenia się przyjemnymi zapachami, jak i z jedzenia (jako że zmysł smaku jest ściśle powiązany ze zmysłem powonienia).
Ansomia – przyczyny
Bodziec zapachowy docierający do nosa i jego zatok obocznych pobudza receptory węchowe na komórkach błony śluzowej jamy nosowej. Komórki te są dwubiegunowymi neuronami zaopatrzonymi w wypustki obwodowe i ośrodkowe. Wypustki obwodowe posiadają liczne rzęski, na których umiejscowione są receptory węchowe. Anosmia to utrata węchu, a hiposmia to jego upośledzenie. Możliwymi przyczynami obu tych stanów mogą być:
- niemożność dotarcia bodźców zapachowych do receptorów węchowych (przerost lub obrzęk błony śluzowej jamy nosowej);
- uszkodzenie komórek receptorowych oraz ich połączeń ośrodkowych;
- patologia struktur ośrodkowych, w tym choroby zwyrodnieniowe mózgu.
Mówiąc nieco dokładniej, ansomia może wynikać z następujących problemów zdrowotnych:
- choroba Parkinsona;
- choroba Alzheimera;
- stwardnienie rozsiane;
- infekcje wirusowe, np. COVID-19, grypa, przeziębienie;
- urazy głowy, w tym zwłaszcza te prowadzące do uszkodzenia mózgu lub uszkodzenia nerwów węchowych;
- cukrzyca;
- guzy mózgu;
- zatrucia toksyczne organizmu;
- alergie;
- przewlekłe zapalenie zatok;
- polipy nosa i/lub zatok.
Anosmia może mieć charakter przemijający lub stały. Pacjenci nie zauważają jednostronnego upośledzenia węchu. Warto jednak dodatkowo podkreślić, że sprawność zmysłu powonienia zmniejsza się w sposób naturalny wraz z wiekiem.
Jak wygląda ansomia?
Anosmia nie ma widocznych objawów zewnętrznych — to zaburzenie polegające na całkowitej utracie węchu, które wpływa na sposób, w jaki osoba odbiera świat. Można więc powiedzieć, że jest to dolegliwość wyłącznie subiektywna. Nie można jej „zobaczyć” na twarzy czy ciele, ale jej skutki są odczuwalne w codziennym życiu, ponieważ odbierają radość z jedzenia i wąchania różnych aromatów. W obrazie klinicznym ansomii charakterystyczne są:
- brak odczuwania zapachów — zarówno przyjemnych (np. perfumy, jedzenie), jak i ostrzegawczych (np. dym, gaz);
- problemy z odczuwaniem smaku, ponieważ smak i węch są ze sobą powiązane;
- utrata apetytu — jedzenie wydaje się mdłe, co może prowadzić do utraty wagi i niedoborów pokarmowych;
- frustracja lub smutek — brak węchu wpływa na jakość życia i relacje społeczne.
Z całą pewnością jest to nieprzyjemna dolegliwość, choć wciąż nie stanowi bezpośredniego zagrożenia zdrowia czy życia.
Ansomia – leczenie
Ansomię leczy się przyczynowo, jeśli tylko jest to możliwe. Dlatego też przy ewentualnych polipach nosa rozważa się leczenie chirurgiczne, natomiast infekcje bakteryjne leczy się antybiotykami. Niekiedy jednak leczenie przyczynowe nie jest możliwe, co ma miejsce choćby przy chorobach przewlekłych. Leczenie ansomii można podzielić na:
- leczenie farmakologiczne – sterydy (donosowe, stosowane najczęściej przy zapaleniach błony śluzowej), krople do nosa nawilżające i przeciwzapalne, łagodzące obrzęki i poprawiające drożność nosa, suplementy witaminowe (zwłaszcza witamin z grupy B, które wpływają na regenerację struktur nerwowych, w tym także tych odpowiedzialnych za czucie zapachów);
- leczenie chirurgiczne – jako ostateczność, gdy jest to możliwe i gdy inne metody nie przyniosą oczekiwanych rezultatów. Najczęściej stosowane w przypadku polipów nosa, skrzywienia przegrody lub przewlekłego zapalenia zatok;
- treningi węchu – codzienne wąchanie zestawu zapachów (np. róża, cytryna, eukaliptus, goździk) przez kilka miesięcy. Udowodniono, że systematyczna stymulacja tego typu może poprawić funkcję węchu, zwłaszcza po przebytych infekcjach wirusowych.
Metody terapeutyczne zawsze dobierane są jednak indywidualnie do potrzeb i stanu zdrowia pacjenta. Dlatego też warto udać się do doświadczonego lekarza, który przeprowadzi szczegółową diagnostykę. Leczeniem zaburzeń węchu najczęściej zajmuje się lekarz otorynolaryngolog.
Bibliografia
- Hemerlińska A., Niepełnosprawność węchowa – próba wprowadzenia pojęcia, Toruń 2020.
- Rapiejko P., Lipiec A., Zaburzenia zmysłu węchu, Alergoprofil 2021, Vol. 17, Nr 1, 3-10.
