Znieczulenie miejscowe stosuje się podczas wykonywania różnego rodzaju zabiegu i czynności dentystycznych (głównie chirurgicznych) celem zniesienia bólu i innych odczuć. Dzięki temu można bezboleśnie, szybko i sprawnie przeprowadzić zabieg.
Preparaty znieczulające miejscowo
Preparaty stosowane do miejscowego znieczulenia dzieli się na kilka grup zgodnie z ich właściwościami chemicznymi. Są to:
- estry kwasu benzoesowego (kokaina, tetrakaina);
- pochodne chinoliny (perkaina);
- estry kwasu para-aminobenzoesowego (chloroprokaina, prokaina);
- amidy (lidokaina, prylokaina, mepiwakaina, bupiwakaina);
- pochodne kwasu para-hydroksybenzoesowego (cyklometykaina);
- pochodne kwasu acetylosalicylowego (edan).
W analgezji miejscowej stosuje się najczęściej lidokalinę oraz mepiwakainę. Lidokaina to stabilny lek niereagujący z kwasami ani z zasadami. Sugeruje się, że rozprzestrzenia się szerzej w tkankach niż inne miejscowe analgetyki podane w takich samych dawkach. Toksyczność lidokainy nie jest duża, ale nasila się w miarę zwiększenia stężenia. Podana w zbyt dużych dawkach powoduje:
- nudności i wymioty;
- bladość;
- nadmierne pocenie się;
- drżenie mięśni.
Lidokaina produkowana jest w postaci 2% żelu, 5% maści (również z dodatkiem substancji smakowych i zapachowych), 10% aerozolu, 1% i 2% roztworów do wstrzyknięć.
Mepiwakaina działa szybciej i dłużej niż lidokaina. Uważa się, że jest mniej od niej toksyczna. Objawy toksyczne podobne są jak po przedawkowaniu lidokainy. Produkowana jest w postaci roztworów od 1% do 4%. Należy wyróżnić także chloroprokainę – bardzo szybko działający środek znieczulający miejscowo. Objawy analgezji występują już w momencie jego aplikacji. Konieczne jest wykonanie próby uczuleniowej. Chloroprokaina produkowana jest w postaci roztworów do wstrzyknięć 1%, 2%, 3%.
Środki miejscowo znieczulające produkowane są również z dodatkiem leków obkurczających naczynia. Środki obkurczające naczynia stosuje się w celu opóźnienia wchłaniania miejscowych analgetyków i zmniejszenia w ten sposób ich toksyczności oraz przedłużenia czasu analgezji. Niektórzy autorzy nie polecają stosowania dodatkowo środków obkurczających naczynia u dzieci ze względu na wystąpienie niedokrwienia tkanek i niebezpieczeństwo powstania martwicy.
Jak działa znieczulenie miejscowe?
Znieczulenie miejscowe polega na odwracalnym zniesieniu przewodzenia nerwów przez działanie środka znieczulającego na obwodowy układ nerwowy. Znieczulenie to nie znosi innych rodzajów czucia, a także nie zaburza świadomości i odruchów fizjologicznych.
W stanie spoczynku na powierzchni aksonu istnieje różnica potencjałów elektrycznych. Jest ona spowodowana działaniem pompy sodowo-potasowej. Jony sodu transportowane są przez pompę na zewnątrz błony aksonu. Po stronie wewnętrznej znajdują się jony potasu. W momencie pobudzenia dochodzi do otwarcia kanałów w błonie aksonu dla jonów sodu. Przedostają się one do wnętrza, natomiast jony potasu wydostają się na zewnątrz. Powoduje to zmianę potencjału na powierzchni błony i powstanie fali pobudzenia, która rozprzestrzenia się wzdłuż włókna nerwowego.
Stosowane obecnie środki znieczulenia miejscowego pod względem chemicznym są słabymi zasadami. Produkuje się je w postaci rozpuszczalnych w wodzie soli. Reakcja zobojętnienia soli i uwolnienia zasady przebiega w zasadowym środowisku tkanek. Środki te w formie zasadowej są rozpuszczalne w tłuszczach i z łatwością przenikają przez błonę aksonu do wnętrza. Wewnątrz aksonu ulegają dysocjacji do formy kationowej. W tej postaci działają na receptory znajdujące się po wewnętrznej stronie błony komórkowej, powodując blokowanie kanałów sodowych i przez to hamowanie przewodzenia. Przyjmuje się, że punkty receptorowe stanowią wewnętrzne ujście kanałów sodowych.
Przeciwwskazania do znieczulenia miejscowego
Wśród przeciwwskazań do zastosowania miejscowego znieczulenia w stomatologii znajdują się następujące choroby i stany:
- radioterapia w okolicy twarzoczaszki;
- niekontrolowana cukrzyca;
- obecność guzów chromochłonnych;
- stan po wylewie krwi do mózgu;
- zaburzenia rytmu serca;
- nieodpowiednio kontrolowane nadciśnienie tętnicze.
Bezwzględnym przeciwwskazaniem zawsze jest uczulenie na środek znieczulający. W razie wątpliwości warto wykonać test alergiczny, ponieważ reakcja organizmu na taki środek u alergików może stanowić zagrożenie życia. Dodatkowe przeciwwskazania występują podczas podawania adrenaliny i noradrenaliny (np. nadczynność tarczycy czy przyjmowanie antydepresantów). Ciąża jest przeciwwskazaniem względnym. Zaleca się unikanie znieczulenia u kobiet ciężarnych, jednak wykazano, że znacznie większym zagrożeniem dla nich jest walka z bólem niż aplikacja znieczulenia miejscowego.
Zobacz również: Ekstrakcja zęba.
Bibliografia
- Stanley F., Środki znieczulenia miejscowego, Magazyn Stomatologiczny, 9/2017.
- Szpringer-Nodziak M., Wochna-Sobańska M., Stomatologia Wieku Rozwojowego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
- Sobczak M., Emerich K., Gazda E., Wal-Adamczak A., Olejniczak M., Środki znieczulenia miejscowego w stomatologii dziecięcej: zalecenia Polskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej, Polska Stomatologia Dziecięca, 4/2017.
- Kołakowska A., Pigan A., Znieczulenie miejscowe u pacjentów w wieku rozwojowym, Nowa Stomatologia, 4/2019.
Polecane produkty:
|
Naturalny koenzym Q10
Koenzym Q10 bioalgi to naturalny produkt, uzupełniający niedobory tej ważnej dla organizmu substancji. Jest to czysty izomer trans, taki sam jak występuje w ciele człowieka. Dzięki temu posiada bardzo wysoką biodostępność (wchłanialność) ... Zobacz więcej... |
