Leukocyty to inaczej białe krwinki, jedne z głównych komórek układu odpornościowego (immunologicznego). Ich podstawową rolą jest obrona ustroju przed patogenami (wirusami, bakteriami, grzybami chorobotwórczymi i innymi, które mogą wywoływać różne choroby). Dzielą się na granulocyty oraz agranulocyty, te zaś również mają swoje podtypy.
Leukocyty – charakterystyka
Leukocyty dzielą się na dwie główne grupy:
- granulocyty – posiadają w sobie ziarnistości cytoplazmatyczne zawierające substancje aktywne biologicznie. Uczestniczą w reakcjach zapalnych i alergicznych. Wywodzą się ze szpiku kostnego czerwonego;
- agranulocyty – w przeciwieństwie do granulocytów, nie zawierają ziarnistości (granul) w cytoplazmie, co właśnie odróżnia je strukturalnie i funkcjonalnie od nich. Mają jednolite, niesegmentowane jądro komórkowe, w związku z czym wie się je również leukocytami jednojądrowymi.
Granulocyty dzielimy w fizjologii i biologii dodatkowo na:
- neutrofile – granulocyty obojętnochłonne. Występują w organizmie człowieka najliczniej, stanowią nawet do 70% wszystkich leukocytów. Mają zdolność do fagocytozy, dzięki czemu zwalczają bakterie, wirusy i grzyby bardzo szybko i skutecznie. Docierają jako pierwsze do miejsca infekcji lub stanu zapalnego, a następnie wydzielają tam enzymy i substancje toksyczne, które niszczą drobnoustroje;
- eozynofile – granulocyty kwasochłonne. Najsilniej reagują na pasożyty i alergie. Zawierają enzymy i białka, które niszczą patogeny. Mają charakterystyczne dwupłatowe jądro komórkowe, przez co łatwo można je odróżnić od innych komórek w obrazie mikroskopowym. Co ciekawe, krążą we krwi tylko przez kilkanaście godzin, potem trafiają do tkanek;
- bazofile – granulocyty zasadochłonne. Występują najmniej licznie, ponieważ stanowią zaledwie 1% wszystkich leukocytów. Uczestniczą głównie w reakcjach alergicznych, ale także w procesach zapalnych. Powstają w szpiku kostnym i trafiają do krwiobiegu, gdzie żyją zaledwie kilkadziesiąt godzin. W ich komórkach znaleźć można między innymi heparynę, histaminę oraz leukotrieny i interleukiny.
Agranulocyty to natomiast:
- limfocyty – kluczowe w odporności swoistej (np. przeciwciała B i przeciwciała T). Posiadają duże, okrągłe jądro komórkowe i niewielką ilość cytoplazmy. Znaleźć je można głównie w krwi, węzłach chłonnych, śledzionie i migdałkach. Są drugim co do liczebności typem leukocytów (po neutrofilach);
- monocyty – pochłaniają drobnoustroje i martwe komórki. To największe komórki spośród wszystkich leukocytów, stanowiąc do 8% całej ich puli. Mają duże, nerkowate jądro komórkowe i obfitą cytoplazmę. Tworzą się w szpiku kostnym, a po kilku dniach w krwiobiegu przechodzą do tkanek, gdzie różnicują się w makrofagi lub komórki dendrytyczne.
Jak można więc zaobserwować, rodzina leukocytów jest wyjątkowo mocno zróżnicowana zarówno pod względem budowy, jak i pełnionej funkcji.
Wysoki poziom leukocytów
Wysoki poziom leukocytów zwie się leukocytozą. Możliwe patologiczne przyczyny tego stanu:
- infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze lub pasożytnicze;
- stany zapalne (np. zapalenie płuc);
- choroby autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów);
- nowotwory krwi (np. białaczka);
- urazy, operacje, krwawienia;
- przyjmowanie niektórych leków (np. sterydowych).
Dodatkowo wysoki poziom leukocytów może występować przy silnym (zwłaszcza długotrwałym) stresie, w ciąży (w III trymestrze), a nawet po szczególnie intensywnym wysiłku fizycznym.
Niski poziom leukocytów
Niski poziom leukocytów zwie się leukopenią. Oznacza, że liczba białych krwinek we krwi spadła poniżej normy — zazwyczaj poniżej 4 000 komórek/μl. Możliwe przyczyny tego stanu to:
- infekcje wirusowe – np. grypa, mononukleoza, HIV;
- niedobory żywieniowe – zwłaszcza brak witaminy B12, kwasu foliowego, cynku lub miedzi;
- choroby autoimmunologiczne – np. toczeń rumieniowaty układowy;
- uszkodzenie szpiku kostnego – np. wskutek chemioterapii, radioterapii, zatrucia lekami lub toksynami.
Leukopenia to nie choroba sama w sobie, lecz sygnał, że coś może zaburzać odporność organizmu. Poziom leukocytów sprawdza się na podstawie badań krwi (morfologia).
Bibliografia
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
- Lachert E., Leukocyty a metody inaktywacji biologicznych czynników chorobotwórczych w składnikach krwi, Journal of Transfusion Medicine 2020, tom 13, nr 2, 105–112.
