Farmakologia to dziedzina nauki w medycynie, skupiająca się głównie na badaniu leków, ich wpływu na organizm człowieka, przeciwwskazań i wskazań zdrowotnych, interakcji między sobą i wielu innych kwestii. Dzięki temu każda forma leczenia farmakologicznego (doustna, dożylna, domięśniowa i wiele innych) jest maksymalnie bezpieczna oraz skuteczna. To zdecydowanie podstawa współczesnej medycyny.
Czym zajmuje się farmakologia?
Zgodnie z definicją, farmakologię definiuje się jako naukę o substancjach oddziałujących na organizmy żywe na drodze reakcji chemicznych przez wiązanie z białkami regulatorowymi oraz aktywowanie lub hamowanie procesów fizjologicznych. Substancje te mogą być wykorzystywane celem wywołania u pacjenta pożądanego, korzystnego efektu terapeutycznego lub efektu toksycznego, upośledzającego funkcje regulatorowe antygenów infekujących organizm. Terapii lekowej (tzw. farmakoterapii) można przypisać 4 zasadnicze cele:
- zapobieganie chorobom i zakażeniom;
- leczenie różnego rodzaju problemów zdrowotnych;
- kontrolowanie przebiegu procesów chorobowych;
- diagnostyka medyczna.
Dziedziną farmakologii zajmującą się leczeniem niepożądanego działania substancji chemicznych na organizmy żywe, od poziomu komórkowego do złożonych ekosystemów jest toksykologia. Wymienia się też jednak wiele innych działów farmakologii, spośród których podstawowymi i najistotniejszymi są:
- farmakodynamika – skupia się na mechanizmach działania poszczególnych leków na poziomie molekularnym, komórkowym i tkankowym;
- farmakokinetyka – skupia się na ocenie dalszych losów danego leku, gdy trafi on już do organizmu. Obejmuje to między innymi jego wchłanianie, dystrybucję, metabolizm oraz wydalanie;
- farmakologia kliniczna – dotyczy stosowania leków w leczeniu chorób u ludzi, w tym planowania terapii, dawkowania i monitorowania efektów leczenia;
- farmakologia ogólna – skupia się na badaniu i opisywaniu ogólnych zasad działania leków na organizm. Niezależnie od jego rodzaju czy choroby pacjenta.
Omawiając temat w znacznym skrócie, można więc podsumować, że farmakologia zajmuje się przede wszystkim badaniem: mechanizmów działania leków, ich skutków ubocznych i toksyczności, metabolizmu leków, interakcji między lekami (tym, jak wpływa na organizm stosowanie kilku leków jednocześnie).
Znaczenie farmakologii
Farmakologia jest jedną z najważniejszych dziedzin współczesnej medycyny. Pomaga tworzyć bezpieczne i skuteczne leki, umożliwia indywidualne dopasowanie terapii do pacjenta, jak również wspiera rozwój nowoczesnych terapii, np. biologicznych czy genowych. Są one podstawą leczenia większości chorób. Nie ma problemu zdrowotnego, przy którym leki nie mogłyby być kluczem do wyleczenia lub uzupełnieniem, wspomaganiem leczenia inną formą. Przykładowo infekcje bakteryjne leczy się antybiotykami, infekcje grzybicze można zwalczać maściami przeciwgrzybiczymi, przy wstrząsie anafilaktycznym podaje się adrenalinę, natomiast wszelkie choroby psychiczne, w tym fobie, lęki i depresję, leczy się psychotropami, czyli lekami oddziałującymi na ośrodkowy układ nerwowy.
Farmakologia umożliwia opracowywanie skutecznych i bezpiecznych leków na choroby, które wcześniej były nieuleczalne. Zwiększa to rokowania pacjentów na przeżycie. Dzięki farmakologii lekarze wiedzą, jak dawkować leki, jakie skutki uboczne mogą wystąpić i jak ich unikać. Właściwy dobór farmakoterapii do danego pacjenta jest kluczem do uzyskania sukcesu terapeutycznego. Farmakologia analizuje, jak różne leki wpływają na siebie nawzajem, co jest niezbędne przy leczeniu wieloma preparatami jednocześnie. Na koniec warto wspomnieć, że omawiana dziedzina nauki odgrywa kluczową rolę w walce z chorobami zakaźnymi, np. poprzez rozwój antybiotyków i szczepionek. Stanowi więc teraźniejszość oraz przyszłość medycyny.
Bibliografia
- Onik G., Knapik K., Farmakologia ogólna, Biblioteka Główna Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.
- Ritter J., Flower R., Henderson G., Loke Y., MacEwan D., Rang H., Farmakologia, Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2021.
