Opioidy to leki oddziałujące na receptory opioidowe znajdujące się w organizmie każdego człowieka. Ich działanie skupia się na wywoływaniu efektu przeciwbólowego, uspokajającego, a nawet wywołującego lekką euforię. Leki te znajdują zastosowanie zwłaszcza w leczeniu silnych dolegliwości bólowych, choć nie tylko. Niestety stosowane długoterminowo mogą doprowadzić do uzależnień.
Opioidy – charakterystyka
Opioidy są najsilniej działającymi znanymi współcześnie lekami przeciwbólowymi. Od czasu odkrycia receptorów opioidowych w rdzeniu kręgowym w latach siedemdziesiątych XX wieku, opioidy w praktyce klinicznej zastosowano podpajęczynówkowo i zewnątrzoponowo w szerszym zakresie. Receptory opioidowe są grupą receptorów związanych z białkiem G, aktywowane przez opioidy.
Wyróżnia się opioidy endogenne i egzogenne. Do endogennych należą:
- endorfiny;
- enkefaliny;
- endomorfiny;
- dynorfiny;
- nocyceptyna.
Receptory opioidowe rozmieszczone są w największej ilości w mózgowiu, rdzeniu kręgowym i przewodzie pokarmowym. W mniejszej ilości znajdują się jednak również w innych tkankach. Opioidy egzogenne to substancje pochodzące z zewnątrz organizmu, które działają na te same receptory opioidowe co opioidy endogenne. Przykładami są choćby: morfina, kodeina czy fentanyl.
Opioidy – przykłady
Opioidy obejmują wszystkie substancje działające na receptory opioidowe: naturalne opiaty, półsyntetyczne alkaloidy maku, ich syntetyczne pochodne i endogenne peptydy.
Naturalne opiaty obejmują: kodeinę, morfinę, oripawinę, pseudomorfinę, tebainę.
Półsyntetyczne opioidy to: oksykodon, hydromorfon, oksymorfon, hydrokodon i heroina.
Opioidy syntetyczne są modyfikowane chemicznie w taki sposób, aby odtworzyć naturalnie występujące substancje i obejmują tramadol, fentanyl, buprenorfinę, tapentadol, metadon, leworfanol, propoksyfen, loperamid i petydynę (meperydyna).
Najbardziej znanym opioidem jest jednak zdecydowanie morfina. Przez wielu jest nazywana „złotym standardem” w blokadach centralnych (co nie oznacza środka idealnego) dzięki jej właściwościom hydrofilnym, a co się z tym wiąże – najlepszej biodostępności dla receptorów rdzenia kręgowego.
Opioidy – działanie
Opioidy są najsilniejszymi działającymi ośrodkowo lekami przeciwbólowymi. Ich zastosowanie w blokadach centralnych pozwala na efektywne, silne działanie przeciwbólowe o charakterze segmentarnym, z ograniczoną ilością działań niepożądanych związanych z systemowym ich podawaniem.
Głównym zadaniem opioidów jest łagodzenie zwykle umiarkowanego lub bardzo silnego bólu, ale mają również działanie uspokajające, przeciwkaszlowe i przeciwbiegunkowe. Zdecydowanie daje się je pacjentom np. po operacjach lub z chorobami nowotworowymi, a także w szeroko pojętej anestezjologii. Metadon oraz buprenorfina znajdują zastosowanie w terapii niektórych uzależnień.
Czy opioidy są bezpieczne?
Opioidy podawane pacjentom po wykluczeniu przeciwwskazań zdrowotnych, bez uzależnień od narkotyków i leków oraz stosowane w odpowiednich dawkach uznaje się za bezpieczne i skuteczne. Należy jednak zawsze podkreślać, że mają one silne działanie uzależniające – zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu. Dlatego czas trwania takiej terapii (jeśli nie chodzi o opiekę paliatywną lub przewlekłe problemy zdrowotne) nie powinien być zbyt długi. Ryzyko przedawkowania też jest groźne, ponieważ może prowadzić do depresji oddechowej i śmierci.
Jak w przypadku każdych leków farmakologicznych, tak i tutaj istnieje ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Są to między innymi:
Podsumowując, opioidy są niezwykle skuteczne, ale wymagają ostrożnego stosowania pod kontrolą lekarza. Mogą wywoływać m.in. senność i zawroty głowy, co zwiększa ryzyko wypadków. Nie należy prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn pod wpływem ich działania.
Polecane produkty:
|
Chlorella 100% naturalna
Chlorella w tabletkach to naturalna alga z rozerwaną ścianą komórkową (patent) w postaci suplementu diety. Jest bogatym źródłem witamin, minerałów, chlorofilu i innych, ważnych składników odżywczych. Wspiera oczyszczanie organizmu z metali ciężkich ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Zaporowska-Stachowiak I., Oduah M., Celichowska M., i inni, Opioidy w praktyce klinicznej, Varia Medica 2020, tom 4, nr 1, strony 43–51.
- Olczak B., Kowalski G., Wieczorowska-Tobis K., Kliniczne zastosowanie opioidów w blokadach centralnych, Anestezjologia i Ratownictwo 2014; 8:328-338.
- Woroń J., Dobrogowski J., Wordliczek J., Wybór opioidów i ich dawkowanie w leczeniu bólu, Medycyna po Dyplomie, 4/2011.
