Fentanyl (łac. fentanylum) jest organicznym związkiem chemicznym zaliczanym do grona pochodnych piperydyny. Wykorzystuje się go powszechnie w medycynie jako lek o działaniu przeciwbólowym oraz jako lek anestezjologiczny. Ma przy tym wyjątkowo silne działanie uzależniające, dlatego nieodpowiednie jego stosowanie może doprowadzić do uzależnienia. Niektóre osoby stosują fentanyl w formie narkotyku.
Fentanyl – charakterystyka
Fentanyl to organiczny związek chemiczny i syntetyczny opioid. Posiada wzór sumaryczny C22H28N2O i masę molową 336,47 g/mol. Po wyizolowaniu przybiera formę białego lub niemal białego proszku. Po raz pierwszy otrzymano go w Belgii pod koniec lat 50. XX wieku, a wprowadzony do lecznictwa w latach 60. Do dziś znajduje zastosowanie w farmakoterapii jako lek przeciwbólowy i wywołujący znieczulenie ogólne.
Fentanyl – działanie
Fentanyl w medycynie wykorzystywany jest jako lek przeciwbólowy. Bezpieczna dawka wynosi 75 µg przy podaniu dożylnym oraz 200 µg przy podaniu donosowym, a efekt przeciwbólowy utrzymuje się kolejno przez 49 i 56 minut. W połączeniu z innymi lekami można go również wykorzystywać do wywołania znieczulenia, np. przed operacjami.
Fentanyl – wskazania
Podstawowymi wskazaniami do medycznego zastosowania fentanylu są:
- zniesienie bólu podczas krótkich zabiegów chirurgicznych (w mniejszych dawkach);
- zniesienie bólu u pacjentów wymagających oddychania wspomaganego (w większych dawkach);
- zniesienie bólu podczas znieczulenia ogólnego;
- zniesienie silnego bólu po rozległych urazach czy przebytym zawale serca.
Fentanyl stosowany jest ponadto do wywoływania neuroleptoanalgezji, czyli znieczulenia osiąganego dożylnym podaniem pacjentowi krótko działającego analgetyku narkotycznego (np. fentanylu) oraz silnego neuroleptyku (np. droperidolu). Przy takiej formie znieczulenia przytomność nie zostaje zniesiona.
Przeciwwskazania do zastosowania fentanylu
Przeciwwskazaniami do podawania pacjentowi fentanylu są:
- uczulenie na ten związek chemiczny lub którykolwiek inny składnik leku;
- depresja oddechowa;
- choroby zatorowe płuc;
- leczenie inhibitorami monoaminooksydazy w okresie krótszym niż 2 tygodnie od zakończenia ich przyjmowania.
Podawanie fentanylu podczas porodu może spowodować depresję oddychania u noworodka. Decyzję o wyborze właśnie tego leku zawsze podejmuje lekarz po zapoznaniu się z historią choroby i stanem zdrowia pacjenta. Po użyciu fentanylu zabronione jest prowadzenie pojazdów i obsługiwanie maszyn przynajmniej przez 24 godziny.
Fentanyl jako narkotyk
Udowodniono, że fentanyle obecne w europejskiej czarnej strefie pochodzą zarówno z produkcji przemysłu narkotykowego, jak i nielegalnego obrotu wyrobami medycznymi. Wśród przykładowych krajów zajmujących się produkcją fentanylu na czarny rynek (głównie fentanylu i 3-metylofentanylu) wymienia się Rosję, Białoruś i Ukrainę. Nielegalne laboratoria lokalizują się także m.in. w Rumunii, Grecji, Bułgarii, Portugalii i Słowacji. Zażycie fentanylu może doprowadzić nawet do śmierci, co obserwuje się także w Polsce. Zgodnie z raportem WHO, po raz pierwszy w Europie zidentyfikowano tę substancję w Polsce w 2014 roku w próbce zawierającej biały proszek, zarekwirowanej przez pracowników urzędu celnego.
Receptory dla omawianego związku znajdują się m.in. w pniu mózgu. Pobudzenie ich może prowadzić do sedacji, depresji oddechowej, euforii, obniżenia motoryki przewodu pokarmowego, zatrzymania moczu czy analgezji. To właśnie ze względu na uczucie euforii fentanyl stosowany jest jako narkotyk. Uważa się przy tym, że należy do grona najbardziej uzależniających substancji chemicznych. Po dożylnym podaniu związku początek działania jest praktycznie natychmiastowy, choć działanie przeciwbólowe oraz depresja oddechowa mogą pojawić się dopiero po kilku minutach. Fentanyl sprzedawany jest nielegalnie również jako proszek czy tabletki.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina to naturalna alga, która uzupełnia niedobory witamin i minerałów. Jej zadaniem jest wzmocnienie organizmu i w naturalny sposób wspomaganie procesu jego oczyszczenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Zawadzki M., Nowak K., Fentanyl i jego pochodne jako grupa nowych substancji psychoaktywnych (dopalaczy), Postepy Hig Med Dosw (online), 2018; 72: 547-556.
- FENTANYL WZF, 50 mikrogramów/ml, roztwór do wstrzykiwań. Charakterystyka produktu leczniczego.
