Sulfonamidy to powszechnie stosowana grupa syntetycznych związków chemicznych, które wykazują silne działanie przeciwbakteryjnie, ale nie tylko. Choć nie są klasycznymi antybiotykami (jako że nie pochodzą od mikroorganizmów), były jednymi z pierwszych leków wykorzystywanych w leczeniu infekcji bakteryjnych. Najczęściej stosuje się je celem leczenia zakażeń dróg moczowych, układu oddechowego, przewodu pokarmowego.
Sulfonamidy – charakterystyka
Sulfonamidy są amidową pochodną kwasu sulfanilowego. Wykazują właściwości bakteriostatyczne przy jednocześnie akceptowalnym poziomie toksyczności względem organizmów wyższych. Cecha ta praktycznie wykorzystywana była w leczeniu infekcji bakteryjnych już od końca lat 30. XX wieku. Pod względem budowy chemicznej sulfonamid to amid kwasu sulfonowego, czyli związek zawierający wiązanie między grupą sulfonową a aminową. Najprostszy przedstawiciel to para-aminobenzenosulfonamid, który w swojej cząsteczce zawiera grupę aminową w pozycji para względem grupy sulfonowej na pierścieniu benzenowym.
Sulfonamidy – działanie
Szacuje się, że ponad 30 leków zawierających ugrupowanie sulfonamidowe wykorzystuje się współcześnie w medycynie jako środki:
- obniżające ciśnienie;
- antybakteryjne;
- przeciwpierwotniakowe;
- przeciwgrzybicze;
- przeciwzapalne;
- niepeptydowi antagoniści receptora wazopresyny;
- inhibitory procesu inicjacji translacji.
Pochodne sulfonamidów znalazły zastosowanie również jako inhibitory anhydrazy węglanowej.
Sulfonamidy wykazują skuteczność w leczeniu schorzeń układu moczowego, jelita cienkiego, infekcji oczu, oparzeń, wrzodów jelita grubego, reumatoidalnego zapalenia stawów, dysfunkcji erekcji u mężczyzn oraz przy dolegliwościach związanych z nadwagą. Dodatkowo stosuje się je w niektórych przypadkach jako leki przeciwnowotworowe, inhibitory proteazy przeciwko wirusowi HIV, a także w chorobie Alzheimera. Ich działanie jest więc niezwykle rozległe i wszechstronne.
Działanie przeciwbakteryjne sulfonamidów
Chociaż sulfonamidy mają różne działanie biologiczne, najlepiej poznanym jest właśnie to przeciwbakteryjne. Oddziałują one na drobnoustroje zwłaszcza bakteriostatycznie, hamując ich namnażanie się. Mimo tego pełen mechanizm działania przeciwbakteryjnego sulfonamidów nie został jeszcze do końca poznany. Wiadomo jedynie, że sulfonamidy, wchodząc na miejsce PABA, blokują procesy syntezy kwasu foliowego, który jest kluczowy do produkcji kwasów nukleinowych bakterii. W konsekwencji obserwuje się zahamowanie syntezy tych kwasów oraz białek, przez co patogeny bakteryjne przestają się namnażać.
Sulfonamidy – przeciwwskazania
Jako że wyróżnia się wiele różnych sulfonamidów, trudno jest określić jednoznacznie przeciwwskazania do stosowania ich wszystkich. Zarówno dawkowanie, jak i wskazania czy przeciwwskazania są odmienne dla poszczególnych leków. Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem jest alergia na tego typu leki, co może doprowadzić do reakcji alergicznych, takich jak wysypka, gorączka, a nawet zespół Stevensa-Johnsona.
Ostrożność przy stosowaniu niektórych sulfonamidów powinny zachować następujące grupy pacjentów:
- kobiety ciężarne i karmiące piersią;
- osoby z zespołem suchego oka;
- ciężkie zaburzenia wątroby i nerek;
- skazy krwotoczne;
- skrajne odwodnienie.
Decyzję o przepisaniu pacjentowi sulfonamidów zawsze podejmuje lekarz.
Sulfonamidy – przykłady
Podstawowymi, wybranymi przykładami leków należących do grona sulfonamidów są:
- Sulfadiazyna – stosowana przy infekcjach układu moczowego;
- Sulfametoksazol – stosowany najczęściej w połączeniu z trimetoprimem (np. Biseptol);
- Sulfasalazyna – wskazaniem do jej stosowania są przede wszystkim choroby zapalne jelit;
- Furosemid – lek moczopędny (nie wykazuje jednak działania przeciwbakteryjnego);
- Celekoksyb – lek przeciwzapalny.
Jak można więc zauważyć, sulfonamidy mogą wywoływać rozmaite efekty biologiczne, a ich działanie może znacząco się od siebie różnić. Dlatego tak istotne jest, aby leki tego typu zostały dobrane indywidualnie do potrzeb i stanu zdrowia pacjenta.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki bioalgi
Olej z czarnuszki to w 100% naturalny produkt o wysokiej koncentracji składników odżywczych. Jest źródłem m.in. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, mikroelementów, witamin. Wykazuje działanie antygrzybiczne, przeciwwirusowe, antyalergiczne, ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Baran W., Adamek E., Cholewiński M., Krumpholz L., Kulej B., Łazarczyk A., Ledoń S., Wpływ struktury leków sulfonamidowych na mechanizm inicjacji ich fotokatalitycznej degradacji, Proceedings of ECOpole, 14/2020.
- Kołaczek A., Fusiarz I., Ławecka J., Branowska D., Aktywność biologiczna i metody syntezy sulfonamidów (przegląd literaturowy), Chemik, 7/2014.
