Jaskra (łac. glaucoma) to grupa chorób o złożonej etiologii, gdzie wspólną cechą wszystkich jest uszkodzenie nerwu wzrokowego. Stanowi główną przyczynę nieodwracalnej ślepoty w krajach wysokorozwiniętych – szacuje się, że na świecie żyje aż 7 milionów osób, które utraciły wzrok z powodu jaskry. Zmiany zanikowe w nerwie wzrokowym są nieodwracalne i stopniowo się pogłębiają wraz z upływem czasu.
Jaskra – przyczyny
Główną przyczyną jaskry jest wzrost i utrzymywanie się wysokiego ciśnienia w gałkach ocznych. Oczy wszystkich ludzi stale produkują ciecz wodnistą, której głównym zadaniem jest odżywianie, nawilżanie i oczyszczanie gałek ocznych. Zapewnia również ciśnienie niezbędne do utrzymania odpowiedniego napięcia ich ścian. Jeśli ciecz nie może odpływać w sposób prawidłowy, powoduje narastające wzmożone ciśnienie w gałce ocznej. Istnieją 2 główne przyczyny tego zjawiska:
- niedrożność otworków odpływowych w szczycie otwartego kąta;
- zamknięcie kąta, czyli przestrzeni między tęczówką a rogówką, co blokuje dostęp do jego szczytu.
W medycynie wyróżnia się jaskrę otwartego i zamkniętego kąta. Pierwszy rodzaj w postaci pierwotnej występuje najczęściej i rozwija się idiopatycznie, czyli bez znanej przyczyny. Dotyczy głównie osób po 35. roku życia i ma charakter postępujący, nieuleczalny. Z kolei jaskra otwartego kąta w postaci wtórnej pojawia się zazwyczaj w przebiegu nieleczonego lub błędnie leczonego nadciśnienia tętniczego oraz wskutek innych chorób sercowo-naczyniowych. Jej przyczyną jest zaczopowanie otworków odpływowych.
Jaskra pierwotnie zamkniętego kąta dotyczy oczu, których budowa anatomiczna umożliwia odcięcie przez tęczówkę dostępu cieczy wodnistej do otworków. Czynnikami ryzyka są: nadwzroczność, zaćma, płaska tęczówka oka. Z kolei jaskra zamkniętego kąta w postaci wtórnej jest konsekwencją cukrzycy, innych chorób oczu bądź guzów narządu wzroku.
Jaskra – objawy
Najbardziej charakterystycznym objawem jaskry jest zwężenie pola widzenia, czyli tzw. widzenie tunelowe. Odnosi się ono do ograniczenia pola widzenia na jego obrzeżach – wyraźna jest jedynie centralna część, boki zaś stają się niewyraźne i rozmazane, co może przypominać patrzenie przez lornetkę. Towarzyszy temu aureola wokół źródeł wszelkiego światła. Innymi objawami pojawiającymi się w przebiegu jaskry są:
- bóle oczu;
- zaczerwienienie oczu;
- świąd i pieczenie oczu;
- znaczne pogorszenie widzenia;
- nudności i wymioty;
- bóle głowy.
U noworodków typowym objawem wskazującym na rozwijającą się jaskrę jest rozmycie tęczówki oka. Jeśli powyższym objawom towarzyszy wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego podczas badania okulistycznego, z dużym prawdopodobieństwem można podejrzewać jaskrę.
Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego
Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego jest nieinwazyjne i odbywa się na większości wizyt kontrolnych u okulisty. Przy podejrzeniu jaskry jest standardem i kluczowym elementem diagnostycznym. Polega na określeniu równowagi między produkowaną, a odpływającą cieczą wodnistą, co można ocenić na wiele sposobów, np. metodą impresyjną czy metodą spłaszczającą. Prawidłowe ciśnienie powinno wynosić 10-21 mm Hg (wynik zależy od pory dnia).
Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego należy uzupełnić o pachymetrię (badanie grubości rogówki), gonioskopię (badanie kąta przesączania), ocenę dna oka i perymetrię (badanie pola widzenia). Nadciśnienie oczne można leczyć, aby tym samym zapobiegać rozwojowi jaskry.
Jaskra – leczenie
Leczenie jaskry w dużym stopniu zależy od jej rodzaju i zaawansowania. U niektórych pacjentów niemożliwe jest już jej wyleczenie, czego konsekwencją może być nawet trwała utrata wzroku. Dlatego tak dużą uwagę przykłada się do promowania regularnych badań kontrolnych u okulisty. Aby zapobiec powikłaniom (np. neuropatii jaskrowej) należy jak najszybciej zgłosić się do okulisty na ostry dyżur, aby obniżyć ciśnienie wewnątrzgałkowe za pomocą leków dożylnych lub kropli do oczu. Można również wykonać zabieg laserowy (rzadziej chirurgiczny) ułatwiający odpływ cieczy wodnistej i udrażniający otworki.
Jaskrę otwartego kąta w postaci pierwotnej leczy się dożywotnio. To choroba nieuchronnie postępująca, wymagająca regularnych kontroli celem opóźnienia utraty wzroku. Bez względu na rodzaj jaskry rekomenduje się badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego co 2 miesiące, aby tym samym kontrolować postęp choroby i efekty leczenia. W warunkach domowych należy dbać o zdrową i zbilansowaną dietę, unikanie stresu i niewysypiania się, a także codzienne podawanie kropli do oczu.
Polecane produkty:
|
Kwas hialuronowy
Kwas hialuronowy bioalgi to naturalny produkt z fermentacji roślinnej, dzięki czemu biodostępność jest na bardzo wysokim poziomie. Kwas hialuronowy działa głównie na takie struktury jak włosy, skóra, oczy, stawy, dziąsła ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Rękas M., Jaskra, American Academy of Ophthalmology, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2018.
- Sobecki R., Jaskra wtórna, Przewodnik Lekarza, 1/2002.
- Niżankowska H., Okulistyka. Podstawy kliniczne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
