Nerw twarzowy (łac. nervus facialis) to VII nerw czaszkowy. Jest nerwem drugiego łuku skrzelowego. Posiada zarówno włókna ruchowe, jak i czuciowe – z tym, że zdecydowanie przeważa ilość tych pierwszych.
Nerw twarzowy – przebieg
Nerw twarzowy rozpoczyna się jądrem ruchowym pod dnem komory czwartej, niżej i brzusznie od jądra nerwu odwodzącego. Włókna stąd wychodzące biegną dalej w stronę grzbietową okrążając jądro nerwu odwodzącego i tworzą kolano nerwu twarzowego. Można powiedzieć, że rozpoczyna się 2 korzeniami. Grubszy, przyśrodkowy, stanowi właściwy nerw twarzowy, natomiast cieńszy korzeń czuciowy nosi nazwę nerwu pośredniego. Włókna dochodzące do kolana tworzą tak zwaną część pierwszą, z kolei te biegnące za kolanem – część drugą.
Do włókien ruchowych dołączają się włókna nerwu pośredniego. Jego włókna czuciowe zaczynają się w zwoju kolanka, natomiast odnogi dośrodkowe wypustek komórek tego zwoju kończą się w jądrze pasma samotnego.
Włókna wydzielnicze nerwu pośredniego rozpoczynają swój przebieg w jądrze ślinowym górnym leżącym w tworze siatkowatym mostu. Zaopatrują one ostatecznie gruczoł łzowy oraz ślinianki: podżuchwową i podjęzykową.
Odgałęzienia
Odgałęzienia nerwu twarzowego dzieli się na 2 grupy. Pierwsza, to odgałęzienia znajdujące się jeszcze wewnątrz czaszki, natomiast drugą stanowią gałęzie nerwu odchodzące od niego już po opuszczeniu czaszki.
Odgałęzienia nerwu twarzowego wewnątrz części skalistej kości skroniowej to:
- nerw skalisty większy – unerwia głównie gruczoły w obrębie twarzy (łzowy, nosowe, podniebienne). Oprócz włókien przywspółczulnych zawiera także włókna czuciowe dla błony śluzowej tylnej części jamy nosowej i podniebienia. Według niektórych źródeł prowadzi on włókna ruchowe dla mięśnia dźwigacza podniebienia miękkiego;
- nerw strzemiączkowy – wnika do mięśnia strzemiączkowego, czyli najmniejszego mięśnia ludzkiego ciała;
- struna bębenkowa – prowadzi dośrodkowe włókna smakowe i odśrodkowe włókna przywspółczulne.
Nerw twarzowy po wyjściu z czaszki oddaje następujące odgałęzienia:
- nerw uszny tylny – biegnący dokoła zewnętrznej powierzchni wyrostka sutkowatego do mięśnia usznego tylnego i do brzuśca potylicznego mięśnia potyliczno-czołowego;
- gałąź dwubrzuścowa – unerwiającą mięsień rylcowo-gnykowy i tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego;
splot przyuszniczy.
Po oddaniu tych gałązek pień nerwu twarzowego zagłębia się w miąższ ślinianki przyusznej, w którym rozpada się na część górną (czyli pień jarzmowo-twarzowy) i dolną (czyli pień szyjno-twarzowy). Jest to tak zwany splot przyuszniczy. Części te z kolei dzielą się na szereg gałęzi zespalających się ze sobą, które dochodzą do wszystkich mięśni wyrazowych twarzy wraz z mięśniem szerokim szyi.
Topografia
Nerw twarzowy ukazuje się na powierzchni mózgowia między tylnym brzegiem mostu a konarem móżdżku środkowym.
Naerw twarzowy – obszar unerwienia
Nerw twarzowy składa się z części ruchowej i czuciowej. Część ruchowa, czyli nerw twarzowy w ścisłym tego słowa znaczeniu, zaopatruje mięśnie wyrazowe wraz z mięśniem naczasznym, mięśniem szerokim szyi oraz drobnymi mięśniami małżowiny usznej. Obejmuje także swoim unerwieniem mięśnie: strzemiączkowy, brzusiec tylny mięśnia dwubrzuścowego i rylcowo-gnykowy.
Część pośrednia, czyli nerw pośredni zaopatruje czuciowo:
- przewód słuchowy zewnętrzny;
- częściowo powierzchnię przyśrodkową małżowiny usznej;
- niewielki odcinek skóry położony za małżowiną uszną;
- przednie 2/3 części języka.
Z kolei włókna przywspółczulne unerwiają wydzielniczo gruczoł łzowy, gruczoły jamy nosowej, podniebienia miękkiego, gardzieli i języka oraz śliniankę podżuchwową i podjęzykową.
Porażenie nerwu twarzowego
Nerw twarzowy częściej od innych nerwów ulega porażeniom obwodowym. Najczęściej bywa porażona część ruchowa i to po jednej stronie. Porażenie może dotyczyć całej części ruchowej nerwu, a zatem wszystkich mięśni połowy twarzy, jak również tylko niektórych grup. Przy całkowitym porażeniu jednostronnym twarz staje się asymetryczna.
W efekcie porażenia mięśnia okrężnego oka, a zwłaszcza jego części łzowej, łzy nie trafiają do kanału nosowo-łzowego i do jamy nosowej, wobec czego występuje łzawienie. Dodatkowo kąt szpary ust po jednej stronie jest opuszczony.
Z kolei w przypadku porażenia włókien czuciowych następuje zniesienie czucia smaku w przednich 2/3 częściach języka. Wrażenia dotykowe są zachowane, ponieważ odbiera je nerw trójdzielny.
Porażenie nerwu twarzowego wymaga natychmiastowego podjęcia leczenia. Niezwykle pomocna w przypadku tej dolegliwości jest dobrze prowadzona fizjoterapia.
Bibliografia
- Łasiński W., Anatomia głowy dla stomatologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom IV, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
