Podniebienie twarde (łac. palatum durum) stanowi przednią, kostną część sklepienia jamy ustnej, która oddziela ją od jamy nosowej. Dzięki swojej budowie umożliwia prawidłowe żucie, połykanie i artykulację dźwięków, a także wspiera proces oddychania przez nos. To właśnie ta struktura zapewnia stabilność i szczelność jamy ustnej podczas przyjmowania pokarmów oraz mówienia. Wszelkie wady wrodzone, deformacje czy urazy w obrębie podniebienia twardego mogą prowadzić do poważnych zaburzeń funkcjonalnych i estetycznych. Dlatego w wielu przypadkach wymagają leczenia specjalistycznego, niekiedy nawet chirurgicznego.
Podniebienie twarde – anatomia
Podniebienie twarde to przednia część sklepienia jamy ustnej, składająca się z elementów kostnych i pokryta błoną śluzową. Pod względem budowy anatomicznej w podniebieniu twardym wyróżniamy następujące dwa elementy:
- zrąb kostny: tworzą go wyrostki podniebienne szczęk (łac. processus palatini maxillae) oraz blaszki poziome kości podniebiennych (łac. laminae horizontales ossis palatini);
- błona śluzowa: pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym. W jej tylnej części znajdują się gruczoły ślinowe, które produkują ślinę śluzową.
Innymi istotnymi elementami budowy podniebienia twardego są:
- otwór przysieczny – lokalizuje się tuż za górnymi siekaczami w linii pośrodkowej;
- brodawka przysieczna – znaleźć ją można nad otworem przysiecznym;
- szew podniebienny – przebiega wzdłuż linii pośrodkowej. Niestety może wraz z wiekiem przyjąć formę zgrubienia utrudniającego utrzymanie protezy.
Można powiedzieć, że podniebienie twarde tworzy sklepienie jamy ustnej właściwej. Ta zaś stanowi początkowy odcinek przewodu pokarmowego, ograniczony od przodu przez wargi ust, po bokach przez policzki (opierające się na szczęce oraz żuchwie), od góry przez omawiane aktualnie podniebienie twarde. Z kolei od tyłu przez podniebienie miękkie (wraz z języczkiem) oraz cieśń gardzieli.
Podniebienie twarde – funkcje
Podniebienie twarde jest nie tylko strukturą anatomiczną stanowiącą rusztowanie dla wielu różnych struktur twarzoczaszki. Sprawia bowiem, że możliwe jest wydajne pobieranie tlenu przez usta, co jednak jest w większości przypadków odradzane. Ma zastosowanie w sytuacjach ratujących życie oraz przy intensywnym wysiłki fizycznym. Warto podkreślić, że zwłaszcza u dzieci oddychanie przez usta prowadzi do rozwoju wad zgryzu.
Zobacz również: Czy oddychanie przez usta jest szkodliwe?
Dodatkowo charakterystyczna budowa jamy ustnej oraz ruchy języka, podniebienia miękkiego i warg umożliwiają artykulację głosek oraz innych dźwięków, a wszystkie wymienione struktury pośrednio lub bezpośrednio opierają się właśnie na podniebieniu twardym.
Podniebienie twarde wspomaga odbieranie bodźców smakowych, ponieważ ostatnimi czasy udowodniono, że również w jego obrębie zlokalizowane są kubki smakowe. Znaleźć je można w znacznych ilościach również na języku, w nieco mniejszych zaś w gardle, nagłośni czy samym przełyku.
Podsumowując, podniebienie twarde oddziela jamę ustną od jamy nosowej, umożliwia prawidłowe żucie i połykanie, uczestniczy w artykulacji dźwięków mowy. Stanowi również punkt podparcia dla języka i protez zębowych.
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Sokołowska-Pituchowa J., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
