Język (łac. lingua) to mięśniowy narząd pokryty błoną śluzową. Przy zwartych szczękach niemal całkowicie wypełnia jamę ustną właściwą. To twór w znacznym stopniu ruchomy, dzięki czemu odgrywa ważną rolę zarówno w czasie mowy, jak i żucia czy połykania.
Język – budowa
W języku wyróżniamy:
- nasadę;
- trzon;
- koniec.
Najważniejszą częścią jest trzon języka, na którym odróżnia się powierzchnię górną (grzbietową) oraz dolną. Granicą między trzonem a nasadą jest na powierzchni górnej rowek w kształcie litery V zwróconej szczytem ku tyłowi (tak zwana bruzda graniczna).
Odpowiednio do położenia wobec bruzdy granicznej wyróżnia się część przedbruzdową oraz zabruzdową. Bruzda graniczna, silniej zaznaczona u płodu, u dorosłego wybitnie się zmniejsza. Tuż przed nią znajduje się szereg wyniosłości błony śluzowej – brodawek okolonych. Jest ich od 7 do 14, przy czym na ich bocznych ścianach występują mikroskopijne kubki smakowe. Na dnie rowka otaczającego każdą brodawkę uchodzą ujścia drobnych gruczołów smakowych, których wydzielina wypłukuje rowek z substancji smakowych.
Grzbiet języka jest barwy białawej, w dotyku szorstki dzięki pokrywającym go licznym brodawkom. Górna powierzchnia nasady pokryta jest szeregiem guzowatych wyniosłości błony śluzowej, które wywołane są skupieniami tkanki limfatycznej i noszą nazwę mieszków językowych.
Mięśnie języka
Wybitną ruchomość zapewnia językowi złożony układ mięśni. Rozróżnia się 2 grupy: mięśnie zewnętrzne oraz wewnętrzne.
Do mięśni zewnętrznych należą te zaczynające się na sąsiednich kościach, a kończące się w języku. Są to mięśnie:
- bródkowo-językowy;
- gnykowo-językowy;
- rylcowo-językowy.
W drugiej grupie zaś znajdują się mięśnie zaczynające się i kończące w języku. Są to mięśnie:
- podłużny języka górny i dolny;
- poprzeczny języka;
- pionowy języka.
W obrębie grzbietu i trzonu większość mięśni języka przyczepia się do mocnej warstwy łącznotkankowej, zwanej rozcięgnem języka. Łączy się ono ściśle z mięśniówką i błoną śluzową, która jest nieprzesuwalna wobec rozcięgna.
Język – czynność
Koniec języka może dotykać każdego punktu jamy ustnej aż do tylnego odcinka podniebienia miękkiego, co ułatwia przesuwanie kęsów zarówno ku przodowi i bokom na powierzchnię żucia zębów, jak i ku tyłowi w kierunku gardła. Ponadto w języku jest umiejscowiony narząd smaku.
Przy porażeniu języka zarówno mowa, jak i żucie czy połykanie są znacznie upośledzone.
Podsumowując, język odpowiada za podsuwanie pokarmu i mieszanie go w trakcie żucia oraz przesuwanie pokarmów do gardła. Wytwarzane podczas jego pracy podciśnienie umożliwia jeden z podstawowych odruchów, jakim jest ssanie. Zaś brodawki na jego powierzchni zapewniają rozpoznawanie smaku, a także delektowanie się jedzeniem i piciem. Jedną z ważniejszych funkcji tego narządu jest umożliwienie mówienia.
Ciekawostką jest, że stan języka może wskazać na liczne, toczące się w organizmie człowieka patologie. Narząd ten mówi więc sporo o ogólnym zdrowiu. Jednym z przykładów może być tak zwany język geograficzny. Zmiany na języku mogą również wiązać się z infekcjami, anemią, awitaminozą, odwodnieniem czy nowotworami.
Zobacz również: Ślina.
Zmiany patologiczne języka
Awitaminoza może się objawiać pieczeniem i dolegliwościami bólowymi w obrębie jamy ustnej. Towarzyszą temu powiększenie i zaczerwienienie brodawek języka oraz stan zapalny języka. Z kolei suchość i pojawianie się pęknięć na języku zazwyczaj wskazuje na odwodnienie i przegrzanie organizmu.
Często spotkać można pojawienie się na języku białego, grudkowatego nalotu, który może rozprzestrzeniać się na inne elementy jamy ustnej. Niekiedy towarzyszą temu zaburzenia czucia smaku. Te objawy wskazują natomiast na infekcje pochodzenia wirusowego, bakteryjnego lub grzybiczego.
Unaczynienie
Język zaopatrują gałęzie grzbietowe tętnicy językowej oraz tętnica głęboka języka, będąca jej odgałęzieniem.
Unerwienie
Unerwienie języka pochodzi od kilku różnych nerwów, w zależności od okolicy i czynności języka. Są to głównie nerwy:
- językowy;
- językowo-gardłowy;
- krtaniowy górny.
Odbiór bodźców smakowych zapewniają struna bębenkowa (część nerwu twarzowego) i nerw językowo-gardłowy. Ten drugi doprowadza włókna do brodawek smakowych. Aby obróbka pokarmu była możliwa, język potrzebuje unerwienia ruchowego, za który odpowiedzialny jest nerw podjęzykowy.
Bibliografia
- Łasiński W., Anatomia głowy dla stomatologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom IV, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Zdrojewicz Z., Majewski J., Pająk J., Sycz R., Język prawdę Ci powie, czyli język jako narzędzie diagnostyczne wielu chorób, Medycyna Rodzinna, 3/2017.
