Lemiesz (łac. vomer) to nieparzysta kość twarzoczaszki, która stanowi tylną część przegrody nosa. Choć jest niewielki, pełni istotną funkcję w budowie układu kostnego twarzy . Odpowiada za stabilizację i prawidłowe ukształtowanie nosa oraz sąsiadujących struktur. Dzięki swojej charakterystycznej budowie anatomicznej łatwo go rozpoznać po oczyszczeniu i spreparowaniu. Prawidłowa budowa lemiesza ma duże znaczenie nie tylko dla estetyki twarzy, ale również dla właściwego toru oddychania. Dlatego wszelkie jego deformacje mogą wymagać konsultacji laryngologicznej lub rehabilitacji oddechowej.
Lemiesz – anatomia
Czaszkę człowieka dzieli się na część mózgową i część twarzową. W skład części mózgowej wchodzą: kość czołowa, parzyste kości ciemieniowe i kości skroniowe, a także kość sitowa, kość klinowa i kość potyliczna. Część twarzową natomiast tworzą parzyste kości nosowe, kości łzowe, małżowiny nosowe dolne, szczęki oraz kości jarzmowe, a także nieparzyste żuchwa i lemiesz. Z wyjątkiem żuchwy, wszystkie kości czaszki połączone są za pomocą szwów, zaliczanych do połączeń ścisłych, czyli nieruchomych.
Lemiesz należy do trzewioczaszki. Zlokalizowany jest u podstawy czaszki i sięga do dna jamy nosowej, gdzie łączy się z grzebieniem nosowym kości podniebiennej. To cienka, płaska, nieparzysta kość, będąca istotnym elementem przegrody nosa, który nadaje jej odpowiedni kształt i stabilność.
Pod względem anatomicznym lemiesz ma kształt zbliżony do trapezu lub rynienki (przypomina lemiesz pługa, od którego pochodzi jego nazwa). Kość ta łączy się kolejno z:
- kością klinową – od góry, poprzez tzw. skrzydła lemiesza;
- kością sitową – w części górnej;
- kością podniebienną – od dołu;
- kością szczękową – w części tylnej;
- chrząstką przegrody nosa – z przodu, współtworząc część chrzęstną przegrody.
Dolna krawędź lemiesza tworzy charakterystyczny grzebień lemiesza, będący miejscem przyczepu dla sąsiadujących struktur.
Lemiesz – funkcje
Do lemiesza nie przyczepiają się żadne mięśnie ani więzadła. Jest to kość strukturalna, stanowiąca część przegrody nosa i niebiorąca bezpośredniego udziału w ruchu czy mimice. Buduje tylną, kostną część przegrody nosa, która oddziela lewą i prawą jamę nosową. Zapewnia sztywność i stabilność przegrody nosowej, jak również w ten sposób pomaga utrzymać równomierny przepływ powietrza przez obie jamy nosowe. Stanowi punkt przyczepu dla niektórych struktur błony śluzowej.
Lemiesz – schorzenia
W obrębie lemiesza niekiedy obserwuje się pewne problemy zdrowotne, wśród których najczęściej wyróżnia się: skrzywiona przegroda nosowa, złamanie lemiesza oraz deformacje wrodzone.
Skrzywienie przegrody nosowej może niekiedy obejmować także lemiesz, czego konsekwencjami są zaburzenia oddychania, częste infekcje zatok przynosowych, chrapanie, bezdech senny, częsty katar. U pacjentów pojawiają się niekiedy epizody krwawienia z nosa.
Złamania lemiesza zazwyczaj są efektem poważniejszych urazów twarzoczaszki, np. podczas bójek lub wypadków komunikacyjnych. Anatomiczne deformacje nosowe u niektórych osób mogą dawać nieregularny kształt lemiesza, co wpływa na drożność nosa. W wielu przypadkach można dokonać chirurgicznej korekcji, co jednak powinno być poprzedzone badaniami obrazowymi i rzetelną konsultacją z doświadczonym lekarzem chirurgiem.
Bibliografia
- Bruska M., Ciszek B., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2019.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
