Żuchwa (łac. mandibula) powstaje z dwóch symetrycznych części zrastających się ze sobą. To kość o typie budowy kości płaskich i jedyna ruchoma kość twarzy połączona stawowo z obydwiema kośćmi skroniowymi.
Żuchwa – budowa
Żuchwa zbudowana jest z 2 silnych warstw istoty zbitej położonych zewnętrznie oraz środkowej warstwy gąbczastej. W jej budowie anatomicznej wyróżnia się trzon oraz dwie symetryczne gałęzie przebiegające pionowo.
Warto także wspomnieć o kącie żuchwy. Kąt żuchwy wynosi około 100-148 stopni i jest zawarty między trzonem a gałęzią omawianej kości. Istnieją tu dość duże różnice rasowe i płciowe. Przykładowo, u kobiet kąt żuchwy jest odpowiednio większy niż u mężczyzn. Zmienia się on również w zależności od wieku i od ewentualnej obecności wad rozwojowych żuchwy.
Trzon
Trzon posiada kształt podkowy. Na przedniej jego powierzchni widać ślad połączenia dwóch rozwojowych części w postaci chropowatej nierówności. W dolnym odcinku zaznacza się guzowatość bródkowa, z kolei po obu stronach tej guzowatości widać 2 guzki bródkowe. Na wysokości drugiego zęba przedtrzonowego lokalizuje się otwór bródkowy, zaś ku tyłowi i ku górze od niego znajduje się kresa skośna. Poniżej zębów siecznych znajduje się dół przysieczny.
Na zewnętrznej powierzchni zębodoły trzech przednich zębów zaznaczają się wyniosłościami zwanymi łękami zębodołowymi – mniej zaznaczonymi niż na szczęce. Z kolei górny brzeg trzonu oddziela od powierzchni przedniej krawędź zębodołowa.
Gałęzie
Gałąź żuchwy stanowi pionową płytkę kostną, która wystaje z tylnej części trzonu. Posiada 2 powierzchnie: boczną oraz przyśrodkową. Połączenie trzonu żuchwy z gałęzią tworzy kąt żuchwy. Jego wielkość zmienia się w zależności od wieku. Dalej, na przyśrodkowej powierzchni kąta żuchwy zaznacza się guzowatość skrzydłowa tworząca wyraźną chropowatość. Stanowi ona miejsce przyczepu dla mięśnia skrzydłowego przyśrodkowego. Natomiast po stronie bocznej gałęzi widać guzowatość żwaczową, do której przyczepia się mięsień żwacz.
Kanał żuchwy
Kanał żuchwy, rozpoczynający się otworem żuchwy, przebiega w istocie gąbczastej tej kości, przy czym otoczony jest blaszką istoty zbitej. W swoim przebiegu zatacza wypukły ku przodowi łuk. Następnie, w okolicy pierwszego przedtrzonowca kanał ten dzieli się na 2 nierównej wielkości odnogi. Szersza z nich przebiega jako kanał bródkowy, zaś odnoga węższa biegnie w przedłużeniu kanału żuchwy do linii pośrodkowej.
Wyrostki żuchwy
W budowie żuchwy wyróżnia się także 2 ważne wyrostki:
- dziobiasty;
- kłykciowy.
Dziobiasty jest węższy od kłykciowego i przechodzi we wcięcie żuchwy. Jego kształt często się zmienia w zależności od poszczególnej budowy anatomicznej danej osoby. Wyrostek ten z obu stron objęty jest przyczepem mięśnia skroniowego. Natomiast wyrostek kłykciowy służy do stawowego połączenia z odpowiednią kością skroniową.
Wady rozwojowe żuchwy
Kształtowanie się omawianej kości zależy od wielu czynników, w tym głównie od czynności gruczołów dokrewnych. W medycynie wyróżnia się:
- nadmierny rozwój żuchwy;
- niedorozwój żuchwy.
Nadmierny rozwój tej kości obserwuje się w przypadkach guzów przysadki – jest to jeden z objawów akromegalii. Często towarzyszy temu również nadmierny wzrost dłoni czy stóp.
Z kolei niedorozwój żuchwy to wada dziedziczna obserwowana w połączeniu z innymi zaburzeniami rozwojowymi, takimi jak rozszczep podniebienia czy zniekształcenie języka. Tego typu patologia znacznie utrudnia oddychanie i pobieranie pokarmów. Niektórzy naukowcy tłumaczą niedorozwój żuchwy zbyt małą ilością wód płodowych. Nie zostało to jednak do końca potwierdzone.
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Łasiński W., Anatomia głowy dla stomatologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993.
