Wędzidełko wargi górnej (łac. frenulum labii superioris) to struktura anatomiczna zlokalizowana po wewnętrznej stronie górnej wargi, zwykle pomiędzy jedynkami (pierwszymi zębami siecznymi), łącząca ją z dziąsłem. Stabilizuje położenie górnej wargi względem dziąseł. U niektórych dzieci wędzidełko wargi górnej może być skrócone lub pogrubiałe, co ma wiele konsekwencji zdrowotnych. Dlatego też pediatra może podjąć decyzję o przycięciu go.
Wędzidełko wargi górnej – anatomia
W jamie ustnej każdego człowieka znaleźć można 3 rodzaje wędzidełek, czyli fałdów błony śluzowej, których podstawową funkcją jest zapewnienie stabilności warg oraz języka. Wyróżniamy więc: wędzidełko wargi górnej i dolnej, wędzidełko języka oraz wędzidełka policzków. Nieprawidłowości wędzidełek warg i języka mogą być przyczyną wielu zaburzeń rozwojowych u dzieci. Przyczep wędzidełka wargi górnej to cienki fałd błony śluzowej z włóknami mięśniowymi wywodzącymi się z mięśnia okrężnego wargi górnej, który przyczepia się do błony śluzowej wyrostka zębodołowego i leżącej poniżej okostnej.
Jest normalną strukturą anatomiczną u niemowląt, o przeciętnej długości 5,2 mm. U większości niemowląt przyczep wędzidełka do dziąsła znajduje się w odległości mniejszej niż 2 mm od brzegu dziąsła, a więc w tej grupie wiekowej dominują niskie przyczepy. Prawdopodobnie przyczep do dziąsła zmienia swoje położenie na wyższe wraz z rozwojem szczęki i zmianą uzębienia na stałe, gdyż u starszych dzieci i dorosłych obserwuje się więcej przyczepów na połączeniu błony śluzowej i dziąsła, a więc wysokich.
W zależności od zasięgu przyczepu włókien wyróżnione zostały 4 typy przyczepu wędzidełka:
- śluzówkowy – włókna wędzidełka są przyczepione do połączenia śluzówkowo-dziąsłowego;
- dziąsłowy – włókna wnikają do dziąsła przyczepionego;
- brodawkowaty – włókna przechodzą w brodawkę międzyzębową;
- penetrujący brodawkę – włókna przechodzą przez wyrostek zębodołowy i sięgają do brodawki podniebiennej.
Klinicznie przyczepy brodawkowy i penetrujący brodawkę uznaje się za nieprawidłowe.
Wędzidełko wargi górnej – funkcje
Udowodniono, że wędzidełko wargi górnej to bardzo ważna struktura anatomiczna. Stabilizuje bowiem położenie górnej wargi względem dziąseł, bierze udział w ruchach mimicznych i artykulacyjnych (mowa), jak również może wpływać na rozwój uzębienia i zgryzu (zwłaszcza u dzieci). Ułatwia prawidłową pracę wargi podczas mówienia (np. głoski: p, b, m), jedzenia, picia, ssania (u niemowląt). Wpływa na równomierne napięcie tkanek miękkich (warga–dziąsło), jak również pomaga zachować prawidłowy kształt łuku zębowego.
Skrócone wędzidełko wargi górnej
Jako oznaki skrócenia wędzidełka wargi górnej u niemowląt opisuje się szereg objawów w czasie ssania piersi: niemożność odwinięcia wargi górnej, płytkie ssanie, brak szczelności chwytu objawiający się odgłosami cmokania i wyciekaniem pokarmu i wszystkie konsekwencje takiego ssania, w postaci nieefektywnych karmień i bolesności brodawek. Niskie położenie przyczepu wędzidełka wargi górnej obserwowane w uzębieniu mlecznym może samoistnie podwyższyć się po wymianie siekaczy. Często następuje wtedy także zamknięcie diastemy. Utrzymanie się niskiego przyczepu wędzidełka w uzębieniu mieszanym po wyrznięciu wszystkich siekaczy jest określane terminem przetrwałego wędzidełka wargi górnej. Wady rozwojowe wędzidełek wargi górnej w postaci przerostów i nieprawidłowo zlokalizowanych przyczepów mogą stwarzać problemy ortodontyczne, periodontologiczne, logopedyczne, protetyczne oraz natury estetycznej, zwłaszcza u starszych dzieci i pacjentów dorosłych.
W przypadku małych dzieci lekarz lub ortodonta może zalecić poczekanie, bo wędzidełko może samo się „wydłużyć” wraz ze wzrostem twarzy. Jeżeli nie ma objawów (np. problemów z karmieniem, mową), często nie trzeba interweniować. Jednak jeśli mimo wszystko wędzidełko wargi górnej daje niechciane dolegliwości, rozważa się frenotomię / frenulektomię. To zabiegi ppodcięcia lub całkowitego usunięcia wędzidełka, wykonywane chirurgicznie lub laserowo, najczęściej w znieczuleniu miejscowym.
Bibliografia
- Garlicka A., Słowik J., Oruba Z., Stós W., Zasady postępowania z wędzidełkami u pacjenta pedodontycznego, Forum Ortod 2021; 17 (3): 219-26.
- Kobylińska A., Studnicki M., Olczak-Kowalczyk D., Przyczepy wędzidełek warg i języka w różnych typach uzębienia u pacjentów w wieku rozwojowym w aglomeracji warszawskiej – badanie przekrojowe, Nowa Stomatol 2021;26(4):129-141.
