Łuki zębowe to struktury anatomiczne o półksiężycowatym kształcie, w których osadzone są zęby górne i dolne, jak również narzędzie ortodontyczne stosowane do prostowania zębów, a więc element stałego aparatu ortodontycznego. Wszystko zależy od kontekstu, w którym używane jest to stwierdzenie.
Łuki zębowe – charakterystyka
Mianem łuków zębowych określamy półkoliste łuki dziąseł, w których osadzone są wszystkie zęby w jamie ustnej człowieka. Wyróżniamy więc górny łuk zębowy, utworzony przez kość szczęki i zawierający górne zęby, a także dolny łuk zębowy, utworzony przez kość żuchwy i zawierający dolne zęby. Każdy łuk zębowy dorosłego człowieka składa się z następujących zębów:
- siekacze – zwane również zębami siecznymi, przypominające swoim wyglądem łopaty, ponieważ są płaskie i o kwadratowym lub prostokątnym kształcie. Są to zęby pierwsze i drugie w łukach, służące głównie do odgryzania kęsów pokarmowych;
- kły – trzecie zęby w łuku, wyróżniające się ostrym, stożkowatym zakończeniem i nieco wydłużonym kształtem. Służą do rozrywania jedzenia;
- przedtrzonowce – zwane zębami przedtrzonowymi, znajdują się za kłami i są to czwarte oraz piąte zęby w łuku. Mają płaską powierzchnię i masywny kształt, służą więc głównie do dokładnego żucia i mielenia kęsów pokarmowych;
- trzonowce – zwane zębami trzonowymi, znajdują się za przedtrzonowcami, a więc na samym końcu każdego łuku zębowego. Swoim wyglądem przypominają zęby przedtrzonowe, są jednak od nich większe. To siódme i ósme zęby w łuku, z czego te ósme noszą popularną nazwę „zębów mądrości”.
W przypadku łuków zębowych u dzieci nie znajdziemy w nich zębów przedtrzonowych. Łuki zębowe pełnią wiele istotnych funkcji – umożliwiają żucie, gryzienie, a więc i pośrednio przełykanie kęsów pokarmowych, pozwalają też utrzymać estetykę uśmiechu. Brak już jednego zęba w łuku może doprowadzić do formowania się wad zgryzu, wysuwania zęba stycznego z przeciwległego łuku, co może podrażniać dziąsła, a nawet do zaniku kości wyrostka zębodołowego. Właśnie dlatego ostatnimi czasy tak mocno podkreśla się znaczenie protetyki stomatologicznej.
Łuki zębowe ortodontyczne – charakterystyka
Łukami zębowymi ortodontycznymi zwiemy cienkie druciki wykonane z medycznych stopów metali, które umieszcza się w przytwierdzonych na stałe do powierzchni szkliwa zamków. Naprężenie, długość oraz dokładną grubość tych łuków dobiera się indywidualnie do wady zgryzu pacjenta, aby uzyskać jak najlepszy efekt terapeutyczny. Głównym celem umieszczania w zamkach łuków zębowych ortodontycznych jest wywieranie kontrolowanej, pożądanej siły mechanicznej na zęby, co powoduje zmianę ich ustawienia i rotacji.
W ortodoncji wyróżnia się kilka rodzajów łuków ortodontycznych, najczęściej w zależności od materiału, z którego je wykonano. Są to łuki:
- stalowe – stosowane raczej na końcowych etapach leczenia, ponieważ wywierają na zęby bardzo dużą siłę. Służą do końcowej, kosmetycznej korekcji zębów;
- niklowo-tytanowe – popularne w początkowych fazach prostowania zębów, ponieważ wykazują zdolność do utrzymywania sił ciągłych o małym natężeniu i wykazują pamięć kształtu;
- tytanowe – wyróżniają się średnią wartością siły i dużą odpornością na złamania.
Możemy również wyszczególnić odrębną grupę łuków – łuki ortodontyczne podniebienne. Wspierają dążenie do poszerzania podniebienia. Łuki podniebienne stosuje się więc w ortodoncji głównie w celu poszerzenia szczęki, gdy jest ona zbyt wąska. Pomagają też w utrzymaniu zębów trzonowych w odpowiedniej pozycji, korygowaniu rotacji zębów oraz stabilizacji łuku zębowego – decyzja o ich założeniu zawsze powinna być poprzedzona dokładnym badaniem, w tym RTG. Są często używane przed założeniem stałego aparatu ortodontycznego i mogą być noszone przez 3 do 6 miesięcy.
Bibliografia
- Poddębniak J., Sobieska E., Masłowska-Kasowicz A., Zadurska M., Metody wspomagające leczenie ortodontyczne – przegląd dokonany na podstawie piśmiennictwa, Forum Ortod 2021; 17 (4): 286-300.
- Marczyńska-Stolarek M., Leczenie ortodontyczne – podstawowe informacje, 7/2019.
- Tanasiewicz M., Kompendium lekarza dentysty, Wydawnictwo Elamed, Katowice 2019.
