Badanie radiologiczne (RTG, zdjęcie rentgenowskie) wnosi wiele informacji do różnych dziedzin medycyny, w tym również do stomatologii i ortodoncji.
Zastosowanie RTG w stomatologii
Dzięki temu badaniu można uzyskać informacje dotyczące:
- obecności i położenia zawiązków zębowych oraz ich wielkości i kształtu;
- ustalenia zaburzeń rozwojowych koron i korzeni zębów;
- obecności zębów nadliczbowych, zatrzymanych oraz ich umiejscowienia;
- obecności ognisk próchnicowych;
- stopnia resorpcji korzeni zębów mlecznych;
- stadiów rozwojowych zębów stałych;
- wieku zębowego;
- stanu przyzębia;
- budowy anatomicznej i zaburzeń morfologiczno-czynnościowych stawu skroniowo-żuchwowego;
- dojrzałości szkieletowej i wieku kostnego;
- typu budowy twarzowej części czaszki;
- symetrii lub asymetrii w budowie podstaw kostnych.
Z kolei zdjęcia rentgenowskie wykonywane w toku leczenia ortodontycznego informują o zachodzących zmianach, a także pozwalają kontrolować prawidłowość przebiegu leczenia aparatami stałymi i ruchomymi.
Należy jednak pamiętać, że ze względu na inwazyjność badania RTG, każde zdjęcie powinno być wykonywane po przeprowadzeniu badania klinicznego, podczas którego określone zostaną wskazania do wykonania odpowiedniego zdjęcia RTG i jego optymalna projekcja.
Zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe
Pojedynczy film o wymiarach 3 x 4 cm ułożony jest w taki sposób, aby uwidocznić korony górnych i dolnych zębów przedtrzonowych i trzonowych. Do poziomych zdjęć skrzydłowo-bocznych oś długa filmu powinna był ułożona poziomo (próchnica), do pionowych zaś pionowo (przyzębie). Promień centralny kierowany jest prostopadle do osi długiej dolnych zębów trzonowych, na brzeg wyrostka zębodołowego. Pozwala to na:
- wykrycie ubytków próchnicowych;
- ocenę istniejących wypełnień;
- ocenę stanu przyzębia.
Zdjęcia te są szczególnie przydatne w wykrywaniu ubytków próchnicowych powierzchni stycznych, które mogą być mniej widoczne np. na zdjęciu pantomograficznym. Natomiast u pacjentów z problemami periodontologicznymi zdjęcia takie umożliwiają dokładną ocenę przyzębia kostnego.
Zdjęcia stawu skroniowo-żuchwowego
Diagnostyka radiologiczna stawu skroniowo-żuchwowego jest bardzo rozbudowana ze względu na dużą trudność w interpretacji obrazu RTG tej okolicy. Najczęściej wykonywanym zdjęciem jest zdjęcie według Schullera, które uwidacznia staw skroninowo-żuchwowy z boku. Wykonuje się zdjęcia w rozwarciu i w zwarciu. Pozwalają one ocenić w przybliżeniu wielkość szpary stawowej, ustawienie głowy żuchwy w dołku stawowym, kształt głowy żuchwy czy zasięg ruchu w stawie. Ponadto możliwe jest stosunkowo dokładne porównanie obu stawów.
Zdjęcia zgryzowe
Do wykonania tego typu zdjęć stosuje się filmy rentgenowskie o wymiarach 5,7 x 7,5 cm, zaś dla dzieci około 3 x 4 cm. Film, ukryty w specjalnych tekturowych kasetach jednorazowego użytku, umieszcza się w płaszczyźnie zgryzu i przytrzymuje przez zwarte łuki zębowe.
Zdjęcie zgryzowe szczęki wymaga takiego ułożenia głowy, aby płaszczyzna zgryzu była równoległa do poziomu. Przydatne są one do określenia topografii zębów zatrzymanych i nadliczbowych. Dodatkowo wykonuje się je rutynowo w czasie zabiegu rozsunięcia szwu podniebiennego celem określenia wielkości uzyskanej szpary.
Zdjęcia pantomograficzne
Pantomografia to metoda badania RTG, dzięki której otrzymuje się zdjęcia warstwowe struktur zakrzywionych. Zasada wykonywania takich zdjęć polega na tym, że głowica aparatu RTG wraz z filmem rentgenowskim zatacza łuk wokół unieruchomionej głowy pacjenta.
Zdjęcia pantomograficzne umożliwiają całościową ocenę układu stomatognatycznego. Są szczególnie przydatne w ortodoncji, ponieważ umożliwiają ocenę obecności i położenia zawiązków zębów, obecności zębów nadliczbowych i zatrzymanych, a także porównanie obu głów żuchwy. Pantomografia znajduje zastosowanie również w badaniu pacjentów z wadami rozwojowymi twarzy.
Należy pamiętać, że zdjęcia pantomograficzne dają obraz optycznego powiększenia i wydłużenia trzonu żuchwy oraz szczęki. W rezultacie tego nierównomiernego powiększenia pantomogram nie odzwierciedla rzeczywistej wielkości badanych struktur. Przykładowo, zbyt wysokie lub zbyt niskie ustawienie bródki fałszuje obraz korzeni zębów siecznych.
Bibliografia
- Karłowska I., Zarys współczesnej ortodoncji, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
