Odczyn tuberkulinowy (fachowo: próba tuberkulinowa Mantoux) to popularne badanie diagnostyczne wykonywane celem diagnostyki gruźlicy, poważnej choroby atakującej najczęściej płuca, ale nierzadko również inne struktury organizmu. Polega na wstrzyknięciu śródskórnym 2 jednostek tuberkuliny w środkową część grzbietowej powierzchni przedramienia oraz na obserwacji reakcji organizmu na to działanie. Test jest szybki i prosty w wykonaniu, co jest jego ogromną zaletą.
Odczyn tuberkulinowy
Przez ponad 100 lat jedynym badaniem służącym do rozpoznawania zakażenia prątkiem gruźlicy był odczyn tuberkulinowy (OT). Nazywa się go również próbą tuberkulinową lub odczynem Mantoux. W pierwszych latach XXI wieku pojawiły się nowe testy immunologiczne oceniające stężenie wydzielanego interferonu gamma nazywane testami IGRA. To właśnie one wykorzystywane są do dnia dzisiejszego. Ciekawostką jest, że pierwowzór stosowanej do dziś tuberkuliny przygotował Robert Koch podczas eksperymentalnych prób stworzenia leku na gruźlicę.
Miejscowa reakcja zapalna tworząca się po podaniu śródskórnym tuberkuliny jest klasycznym przykładem nadwrażliwości typu późnego (IV typ reakcji wg Gella-Coombsa), a więc reakcji immunologicznej związanej z obecnością uczulonych limfocytów. Manifestuje się obrzękiem i zgrubieniem skóry powstającym najwcześniej po 24 godzinach od iniekcji i jest dowodem na uprzedni kontakt pacjenta z antygenami prątków.
Jak wygląda to dokładniej od strony biochemicznej? Otóż w miejscu podania tuberkuliny gromadzą się limfocyty T rozpoznające antygeny M. tuberculosis. Pod wpływem wydzielanych przez nie cytokin następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych, napływ kolejnych komórek zapalnych, co klinicznie objawia się naciekiem zapalnym i obrzękiem, stosownym do nasilenia odpowiedzi immunologicznej wobec antygenów prątka. Jeżeli liczba uczulonych limfocytów T jest znaczna, wzmożony metabolizm komórek wiążący się z nasiloną odpowiedzią immunologiczną może prowadzić do miejscowej hipoksji i kwasicy. To z kolei wywołuje powstanie pęcherzyków, martwicy lub owrzodzenia. Maksymalna intensywność reakcji następuje po około 48-72 godzinach, po czym odczyn tubebrkulinowy zapalny stopniowo maleje.
Jak wykonać odczyn tuberkulinowy?
Tuberkulinę podaje się śródskórnie za pomocą bardzo cienkiej igły w przednią powierzchnię przedramienia. Wynik podawany w milimetrach odczytuje się następnie po 72 godzinach. Polega on na pomiarze średnicy nacieku zapalnego w skórze w wymiarze poprzecznym do osi długiej przedramienia. Zarówno śródskórna iniekcja tuberkuliny, jak i odczyt odczynu tuberkulinowego powinny być wykonywane przez doświadczony personel, jako że błędy w wykonaniu mogą być przyczyną fałszywych wyników.
Odczyn tuberkulinowy – interpretacja
Według wytycznych WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) dla Narodowych Programów Zwalczania Gruźlicy dotyczących gruźlicy u dzieci z 2014 roku odczyn tuberkulinowy należy interpretować jako dodatni, jeżeli jest równy lub większy od 10 mm niezależnie od historii szczepienia. Z kolei w przypadku pacjentów zakażonych HIV lub ciężko niedożywionych każdy odczyn równy lub większy niż 5 mm powinien być uznany za pozytywny. Interpretacją powinien zajmować się doświadczony lekarz.
Odczyn tuberkulinowy – wskazania i przeciwwskazania
Podstawowym wskazaniem do oceny odczynu tuberkulinowego jest diagnostyka gruźlicy, ale również ocena odporności po szczepieniu BCG, chęć podjęcia leczenia immunosupresyjnego, a także kontakt z osobą chorą na gruźlicę. U osób z obniżoną odpornością, zmagających się z problemami takimi jak zakażenie HIV, nowotwory, niedożywienie, również można wykonać to badanie.
Przeciwwskazania są natomiast następujące:
- alergia na tuberkulinę;
- niedawno przebyte (do 6 tygodni wstecz) szczepienia przeciwko śwince, odrze, ospie wietrznej;
- ciężka postać gruźlicy;
- ciężkie choroby skórne w miejscu planowanego wkłucia;
- ostre infekcje wirusowe lub infekcje bakteryjne, które mogą dać zafałszowany wynik.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki bioalgi
Olej z czarnuszki to w 100% naturalny produkt o wysokiej koncentracji składników odżywczych. Jest źródłem m.in. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, mikroelementów, witamin. Wykazuje działanie antygrzybiczne, przeciwwirusowe, antyalergiczne, ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Korzeniewska-Koseła M. Zapobieganie gruźlicy u chorych leczonych antagonistami czynnika martwicy nowotworów. Reumatologia 2010; 48, 1: 4–13.
- Bielecka T., Komorowska-Piotrowska A., Mazur A., Feleszko W. Współczesna diagnostyka zakażenia prątkiem gruźlicy u dzieci – czy nadal odczyn tuberkulinowy? Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 1130-1139 .
