Błona śluzowa (łac. tunica mucosa, inaczej: śluzówka) jest powłoką powielającą wiele istotnych narządów wewnętrznych oraz układów organizmu. Jej kluczową rolą jest ochrona ustroju przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych. Jak wskazuje nazwa, jest ona bowiem pokryta śluzem, który nawilża, chroni, pośrednio ogrzewa i wyłapuje patogeny.
Błona śluzowa – charakterystyka
Błona śluzowa składa się z 2 warstw:
- nabłonka zlokalizowanego zewnętrznie;
- blaszki właściwej znajdującej się pod nabłonkiem.
Blaszka właściwa ściśle przylega do błony podśluzowej, po części stabilizując i przytwierdzając śluzówkę do podłoża. Ma charakterystyczną budowę, ponieważ w jej obrębie znaleźć można liczne naczynia krwionośne, naczynia limfatyczne, gruczoły, a nawet mięśnie gładkie, które kurczą się niezależnie od woli człowieka. Jest to tkanka bogato unerwiona. W zależności od swojej lokalizacji w ludzkim ustroju błona śluzowa może pełnić wiele różnych funkcji.
Przykładowo błona śluzowa uczestnicząca w żuciu pokarmów, a więc wyścielająca jamę ustną, pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym. Występuje on głównie na brodawkach nitkowatych języka, podniebieniu twardym oraz na dziąsłach, poza kieszonkami dziąsłowymi. Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący pokrywa wszystkie pozostałe obszary jamy ustnej. Długość cyklu życiowego komórek nabłonka waha się od 15 do 30 dni, po czym ulega złuszczeniu.
Błona śluzowa – funkcje
Czynnikami decydującymi o ochronnej funkcji błon śluzowych są:
- ich zwarta budowa;
- niskie pH;
- obecność śluzu i rzęsek;
- wydzielanie substancji przeciwdrobnoustrojowych.
Zdrowe, nieuszkodzone błony śluzowej zabezpieczają organizm przed wnikaniem do niego patogenów chorobotwórczych czy toksyn. Właśnie dlatego śluzówka wyściela wszystkie drogi organizmu – drogi oddechowe, drogi pokarmowe, drogi moczowo-płciowe, które mogą mieć kontakt z takimi szkodliwymi cząsteczkami lub związkami.
Błona śluzowa – rodzaje
Warto nieco bliżej poznać poszczególne rodzaje błony śluzowej:
- błona śluzowa jamy ustnej – poza funkcją ochronną bierze udział w odczuwaniu smaków, a także zwiększa biodostępność leków takich jak nitrogliceryna;
- błona śluzowa żołądka – pokrywa ją nabłonek jednowarstwowy walcowaty. Zawiera komórki syntezujące m.in. kwas solny czy enzymy trawienne, dzięki czemu możliwe jest sprawne trawienie poszczególnych pokarmów;
- błona śluzowa jelita cienkiego – pokrywa ją nabłonek jednowarstwowy walcowaty tworzący charakterystyczne wypustki nazywane kosmkami jelitowymi. To właśnie one zwiększają powierzchnię jelita cienkiego i sprawiają, że wszystkie składniki odżywcze mogą być wchłaniane w największym możliwym stopniu;
- błona śluzowa jelita grubego – tworzy liczne zagłębienia nazywane kryptami jelitowymi i obficie produkuje śluz, dzięki któremu możliwe jest płynne przesuwanie się kału w kierunku odbytu. Śluzówka tej okolicy odpowiada również za wtórne wchłanianie wody i elektrolitów;
- błona śluzowa układu moczowego – pokrywa ją nabłonek przejściowy, którego najważniejszą rolą jest uszczelnianie dróg moczowych i zapewnianie im odpowiedniej elastyczności;
- błona śluzowa dróg rodnych – tworzy rzęski i mikrokosmki dzięki nabłonkowi jednowarstwowemu walcowatemu, który ją pokrywa. Umożliwia to płynne przesuwanie się plemników (w przypadku mężczyzn) i komórki jajowej (w przypadku kobiet). Dodatkowo śluzówka tej okolicy obficie produkuje śluz;
- błona śluzowa układu oddechowego – pokrywa ją nabłonek wielorzędowy, chroniący płuca przed przedostawaniem się do nich związków szkodliwych zawartych we wdychanym powietrzu. W obrębie krtani tworzy dodatkowo fałdy głosowe, niezbędne w procesie mowy.
Śluzówka jest powszechną i niezmiernie ważną tkanką ludzkiego organizmu, choć tak rzadko się o niej mówi. Niestety w związku z chorobami lub nieodpowiednimi nawykami może ulegać uszkodzeniu. Przykładowo największym zagrożeniem dla śluzówki układu oddechowego jest palenie papierosów.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina to naturalna alga, która uzupełnia niedobory witamin i minerałów. Jej zadaniem jest wzmocnienie organizmu i w naturalny sposób wspomaganie procesu jego oczyszczenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Leszcz-Stankiewicz J., Morfologiczna i immunohistochemiczna ocena błony śluzowej jamy ustnej po zastosowaniu Kladrybiny, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, 2019.
