Ukruszenie szkliwa to mechaniczne najczęściej uszkodzenie powierzchni zęba, które może prowadzić do nadwrażliwości, bólu i problemów estetycznych. Wymaga szybkiej konsultacji stomatologicznej, aby zapobiec dalszym powikłaniom. Leczenie polega z reguły na uzupełnieniu ubytku odpowiednim, medycznym materiałem.
Ukruszenie szkliwa – co to jest?
Ukruszenie szkliwa to mechaniczne uszkodzenie zewnętrznej warstwy zęba, czyli właśnie szkliwa. Może być powierzchowne (niewielkie wyszczerbienie) lub głębokie (odsłaniające zębinę lub miazgę). Zwłaszcza ten drugi rodzaj prowadzi do rozwoju licznych dolegliwości, w tym bólu, nadwrażliwości, a nawet krwawienia z zęba. Główne czynniki ryzyka omawianego problemu to:
- gryzienie twardych pokarmów (np. orzechów, kostek lodu);
- urazy mechaniczne – upadki, uderzenia;
- zgrzytanie zębami (bruksizm);
- próchnica osłabiająca strukturę zęba;
- obecność biżuterii w jamie ustnej (np. kolczyki w języku).
Wyróżnia się jednak kilka innych rodzajów ukruszenia szkliwa, a dokładniej – mechanizmów jego powstawania.
Ukruszenie szkliwa – rodzaje
Ukruszenie szkliwa może być izolowaną konsekwencją mechanicznego urazu zęba, jednak równie dobrze może przybrać formę jednej z patologii:
- abfrakcja – powstaje wskutek zginania korony zęba pod wpływem obciążeń zgryzowych działających ekscentrycznie do długiej osi zęba. Połączenia między kryształami hydroksyapatytu ulegają rozerwaniu, co prowadzi w następstwie do ubytku szkliwa i leżącej pod nim zębiny w okolicy szyjki. W konsekwencji tego pojawiają się charakterystyczne ubytki o ostrym kącie, gładkiej, twardej i błyszczącej powierzchni. Powstają niemal wyłącznie na powierzchniach przedsionkowych, osiągając zróżnicowaną głębokość w zębinie;
- abrazja jest skutkiem ścierania zębów przez twarde przedmioty i/lub materiały ścierne i również może prowadzić do ukruszenia szkliwa. Płaszczyzny ubytku abrazyjnego ustawiają się do siebie pod ostrym kątem, a powierzchnie ubytku są twarde, gładkie i lśniące;
- atrycja – stopniowe starcie twardych tkanek zębów w wyniku ich wzajemnego kontaktu. Wyróżniamy postać fizjologiczną i patologiczną. Postać fizjologiczna dotyczy zębów mlecznych oraz postępującej z wiekiem utraty twardych tkanek zębów w wyniku żucia. Przy postaci patologicznej, np. w przebiegu bruksizmu, może dojść nie tylko do faktycznego ukruszenia szkliwa, ale i do powstawania licznych mikroskopijnych pęknięć.
Zidentyfikowanie rodzaju ukruszenia szkliwa ma wpływ na dalsze postępowanie terapeutyczne.
Ukruszenie szkliwa – leczenie
Do podstawowych metod stosowanych w przypadku ukruszenia szkliwa należą:
- polerowanie i wygładzenie – ma zastosowanie raczej przy bardzo niewielkich uszkodzeniach. Dentysta wygładza ostre krawędzie, aby zapobiec dalszemu pękaniu i dyskomfortowi;
- bonding (odbudowa kompozytowa) – obejmuje użycie żywicy kompozytowej do uzupełnienia brakującego fragmentu. Metoda świetnie sprawdza się przy ukruszeniu przednich zębów, np. jedynek;
- licówki – cienkie nakładki porcelanowe lub kompozytowe mocowane na przednią powierzchnię zęba. Stosowane przy większych ubytkach lub gdy liczy się estetyka. Trwalsze niż bonding, jednak jednocześnie bardziej kosztowne, nie każdy może sobie na nie pozwolić;
- korony – zakładane przy rozległych uszkodzeniach, gdy ząb wymaga pełnej odbudowy. Chronią ząb przed dalszym kruszeniem i poprawiają funkcję żucia;
- leczenie kanałowe – niezbędne w sytuacjach, gdy ukruszenie odsłoniło miazgę zęba i doszło do infekcji. Po leczeniu kanałowym ząb najczęściej zabezpiecza się koroną.
Dlatego tak ważna jest konsultacja stomatologiczna. Pozwoli ona dobrać odpowiednią metodę leczenia do danego pacjenta.
Bibliografia
- Tanasiewicz M., Kompendium lekarza dentysty, Wydawnictwo Elamed, 2019.
- Steciuk A., Emerich K., Urazy zębów – przegląd wytycznych postępowania na podstawie piśmiennictwa oraz opisu przypadków, Ann. Acad. Med. Gedan. 2016, 46, 65-74.
- Hryncewicz M., Tropak K., Ubytki niepróchnicowego pochodzenia – abfrakcja, abrazja, atrycja, erozja. Przegląd piśmiennictwa, Nowa Stomatologia, 1/2014.
