Bruksizm stanowi dysfunkcję w obrębie jamy ustnej, polegającą na zaciskaniu i zgrzytaniu zębami. Może być przyczyną wielu schorzeń, w tym bólów głowy czy problemów w uzębieniu.
Charakterystyka bruksizmu
W 2013 roku ustalono nową definicję, która opisuje bruksizm jako powtarzającą się aktywność mięśni szczęk, która odznacza się zaciskaniem zębów, zgrzytaniem i/lub usztywnieniem lub wysuwaniem żuchwy.
Wyróżnia się 2 postacie schorzenia, w zależności od pory jego występowania:
- SB – dolegliwość pojawia się w czasie snu;
- AB – dolegliwość pojawia się w trakcie czuwania, czyli w ciągu dnia.
Obie postacie bruksizmu różnią się między sobą przyczyną, przebiegiem oraz skutkami, które wywołują.
Bruksizm nocny
Zgrzytanie zębów w przebiegu postaci SB jest niezależne od pacjenta, ponieważ następuje w trakcie snu, gdy nie ma on nad tym żadnej kontroli. Zjawisko to rozpatruje się również w medycynie snu jako jego zaburzenie, zwane parasomnią. Nocne zgrzytanie zębami prowadzi do patologicznego starcia zębów.
Bruksizm dzienny
Bruksizm dzienny charakteryzuje się podświadomym zaciskaniem szczęk, nad czym pacjent nie panuje. W tej postaci jednak zazwyczaj nie zauważa się zgrzytania zębami. Na nasilenie objawów postaci AB mogą wpływać niektóre czynniki, np. stres czy złość.
Przyczyny
Bruksizm wiąże się ze zwiększonym napięciem i czynnością mięśni żucia, przy czym ważną rolę odgrywa tu układ limbiczny odpowiadający za emocje danej osoby. Bardzo często podświadome tłumienie uczuć i napięć skutkuje ujściem tych emocji w trakcie snu lub w ciągu dnia, nad czym zazwyczaj nie ma się kontroli. Dokładna przyczyna dysfunkcji nie została jednak do końca poznana, ale biorąc pod uwagę powyższe informacje sugeruje się jej związek z zaburzeniami psychicznymi i miejscowymi.
Niekiedy przyczyną dolegliwości mogą być także wady genetyczne, choroby ogólnoustrojowe (np. zespół Parkinsona) oraz czynniki organiczne. Do czynników organicznych zalicza się między innymi przebyte urazy głowy, tężec, padaczkę czy zespoły otępienne. Jeszcze inną przyczyną może być przewlekłe stosowanie niektórych leków, np. neuroleptyków.
Objawy
Bruksizm zalicza się do parafunkcji, które mogą dotyczyć osób w każdym wieku i bez względu na płeć. To parafunkcja zwarciowa, w przebiegu której następuje niekontrolowane zaciskanie zębów i ich zgrzytanie. Może się to odbywać zarówno w czasie zwarcia nawykowego, jak i podczas artykulacji.
Typowym objawem bruksizmu jest zmiana rysów twarzy. Pacjenci często wykazują przerost mięśni żwaczy, a twarz przybiera kwadratowy lub prostokątny kształt. Spora część objawów bruksizmu dotyczy uzębienia. W jamie ustnej zauważa się patologiczne starcie zębów, pęknięcia szkliwa, ubytki abfrakcyjne i recesje. Dodatkowo obecne są maceracja śluzówki policzków i anemizacja śluzówki policzków i języka w linii zgryzowej. Często towarzyszą temu objawy ze strony stawów skroniowo-żuchwowych, takie jak trzaski, przeskakiwania, bolesność palpacyjna i ograniczona ruchomość. Fizjologicznie każdy człowiek powinien być w stanie otworzyć usta na szerokość 3 palców dłoni. W przypadku bruksizmu często nie jest to możliwe.
Bruksizm – leczenie
Powszechnie stosowanymi metodami leczenia bruksizm jest noszenie specjalnych szyn. Najczęściej jest to szyna typu Michigan, szyna NITI lub płytka nagryzowa Sveda. Szyny repozycyjne mogą być stosowane w przypadkach, gdzie schorzenie przebiega z zaburzeniami w stawie skroniowo-żuchwowym. Niekiedy zaleca się stosowanie szyny relaksacyjnej na noc. Wówczas już po około tygodniu widać zmniejszenie objawów i likwidację bólu.
Jedną z metod leczenia bruksizmu jest zastosowanie toksyny botulinowej, jednak wiele osób nie popiera tej metody. Wśród innych metod leczenia znajdują się:
- terapie rozluźniające, np. trening autogenny, hipnoza;
- biologiczne sprzężenie zwrotne, zwane biofeedbackiem;
- ćwiczenia relaksacyjne mające na celu odruchowe rozluźnienie mięśni szczęki;
- ciepłolecznictwo, krioterapia, elektrolecznictwo, laseroterapia, okłady parafinowe;
- rehabilitacja stomatologiczna z wykorzystaniem m.in. terapii manualnej;
- farmakoterapia.
Wybór odpowiedniej metody zależy od wieku pacjenta, jego ogólnego stanu zdrowia i chorób współistniejących, od postaci bruksizmu, występujących objawów oraz przede wszystkim przyczyny. Należy wziąć pod uwagę, że czynnikiem zmniejszającym efektywność leczenia jest obecność uzupełnienia protetycznego.
Bibliografia
- Saczuk K., Wilmont P., Pawlak Ł., Łukomska-Szymańska M., Bruksizm: etiologia i diagnostyka. Przegląd literatury, Protetyka protetyczna, 4/2018.
- Ziółkowska-Kochan M., Kochan J., Pracka D., Dróżdż W., Borkowska A., Bruksizm – problem interdyscyplinarny, Czasopismo Stomatologiczne, 6/2007.
- Piech P., Sudzińska H., Pietrak J., Kozioł M., Maślanko M., Wilczyńska K., Kozioł J., Łuczyk R., Zastosowanie toksyny botulinowej w leczeniu bruksizmu, Journal of Education, Health and Sports, 7/2017.
