Alergia pokarmowa jest zespołem objawów ujawniających się każdorazowo w sytuacji ekspozycji na dany pokarm w dawce tolerowanej przez osoby bez alergii. W odróżnieniu od nietolerancji pokarmowej jest zależną lub niezależną od IgE niepożądaną reakcją na pokarm o podłożu immunologicznym. Diagnostyką i leczeniem tego problemu zajmuje się lekarz alergolog, nierzadko we współpracy z dietetykiem klinicznym.
Alergia pokarmowa – przyczyny
Po spożyciu niektórych grup pokarmów pojawić się mogą reakcje alergiczne i niealergiczne. Reakcję alergiczną definiuje się jako odpowiedź, w którą angażuje się układ immunologiczny. Może ona być IgE-zależna oraz IgE-niezależna. W przypadku reakcji IgE-zależnych objawy nietolerancji pojawiają się zazwyczaj natychmiast, a nasilenie objawów waha się od niewielkiego stopnia do postaci bardzo nasilonych, wstrząsu anafilaktycznego i stanu zagrożenia życia włącznie. Ten typ reakcji wymaga szczegółowej diagnostyki, z uwzględnieniem możliwości prewencji anafilaksji.
Z kolei reakcje nieimmunologiczne po spożyciu pokarmów nie rozwijają się na tle nadaktywności układu immunologicznego. Za ich czynniki ryzyka uznaje się: wrodzony bądź nabyty defekt enzymatyczny (np. nietolerancja laktozy, galaktozy), działanie farmakologiczne substancji zawartych w pokarmach (np. nietolerancja kwasu salicylowego), mechanizm pseudoalergii (pokarmy bogate w histaminę).
Do grona pokarmów najczęściej wywołujących objawy alergii pokarmowej zaliczyć można: mleko krowie i produkty mleczne, jaja kurze, orzechy (zwłaszcza arachidowe), ryby i skorupiaki, pszenicę (a raczej zawarty w niej gluten) oraz niektóre owoce (np. truskawki). Silnymi alergenami bywają ponadto soja, seler, gorczyca, sezam i kakao. Często trudno więc stwierdzić, czy po spożyciu sałatki nadmierna reakcja organizmu dotyczy obecności w nim selera czy może musztardy wykonanej z ziaren gorczycy. W wielu przypadkach wyłącznie szczegółowa diagnostyka może dać jasne rozpoznanie.
Alergia pokarmowa – objawy
Obraz kliniczny w przebiegu alergii pokarmowej może być mocno zróżnicowany. Często obserwuje się:
- zespół pieczenia jamy ustnej – dolegliwości obejmują wyłącznie poziom jamy ustnej i gardła. Mogą to być np. świąd i obrzęk warg, mrowienie języka, nadmierna produkcja śliny;
- objawy gastryczne – dotyczą układu pokarmowego i obejmują m.in. zapalenie przełyku, afty, dysfagię, wymioty, biegunki, kolki;
- zespół Heinera – pojawia się u dzieci w odpowiedzi na białka mleka krowiego, współistniejąc przy tym z niedokrwistością z niedoboru żelaza, zespołem złego wchłaniania, hemosyderozą płucną i obecnością nacieków w płucach;
- pokrzywka – zwykle ostra, pojawiająca się w krótkim czasie od spożycia pokarmu. Mogą jej towarzyszyć objawy obrzęku twarzy, warg i języka. Jeśli przybiera formę uogólnioną często poprzedza wystąpienie objawów anafilaksji;
- objawy astmy i alergicznego nieżytu nosa.
Najgroźniejszą postacią alergii pokarmowej jest wstrząs anafilaktyczny. To ogólnoustrojowa reakcja natychmiastowa, potencjalnie zagrażająca życiu, przebiegająca z zaangażowaniem wielu narządów i układów. Wymagana jest natychmiastowa reakcja.
Diagnostyka alergii pokarmowej
Podstawą diagnostyki alergii pokarmowej jest wywiad zdrowotny z pacjentem (zgłasza on objawy nasilające się po spożyciu konkretnych dań i produktów, a objawy z reguły dotyczą układu pokarmowego bądź skóry), analiza objawów, jeśli można zaobserwować je gołym okiem, a także badania alergiczne. Najczęściej wykonuje się testy punktowe skórne, polegające na wprowadzeniu bezpośrednio pod skórę niewielkiej dawki alergenu za pomocą mikroskopijnego nakłucia. Można jednak wykonać też testy płatkowe (naklejenie alergenu na skórę i pozostawienie na 2-3 dni) bądź badania krwi (u osób, u których nawet niewielka ilość alergenu daje dolegliwości zagrażające życiu). Jednocześnie warto wykluczyć inne źródła występujących objawów za pomocą np. badań krwi, badań dermatoskopowych lub USG jamy brzusznej.
Alergia pokarmowa – leczenie
W przypadku alergii pokarmowej pierwszym i jedynym skutecznym wyborem będzie dokładne zidentyfikowanie alergenów, a następnie wykluczenie ich ze swojej diety. Innymi słowy stosuje się tzw. dietę eliminacyjną polegającą na unikaniu spożywania alergenów (np. mleka, serów, jogurtów na bazie mleka krowiego u osób uczulonych na to mleko). Można jednak zdecydować się też na odczulanie, co wymaga jednak nakładu czasu (trwa kilka lat). Celem takiej immunoterapii alergenowo-swoistej jest indukcja tolerancji na dany pokarm. Chodzi o to, że lekarz systematycznie, w określonych odstępach czasu wprowadza do organizmu niewielkie dawki alergenu, aby po dłuższym czasie wywołać i utrwalić odporność ustroju na nie.
Przy objawach reakcji anafilaktycznej (duszności, obrzęk gardła, obrzęk całego ciała, tachykardia, omdlenia) należy jak najszybciej zadzwonić na pogotowie ratunkowe bądź zawieźć taką osobę osobiście na SOR. W innym razie sytuacja może zakończyć się śmiercią.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki bioalgi
Olej z czarnuszki to w 100% naturalny produkt o wysokiej koncentracji składników odżywczych. Jest źródłem m.in. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, mikroelementów, witamin. Wykazuje działanie antygrzybiczne, przeciwwirusowe, antyalergiczne, ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Waśniewska E., Wrońska K., Topolan M., Bołdowski T., Wojtyła-Buciora P., Alergie i nietolerancje pokarmowe – rola diety eliminacyjnej, Hygeia Public Health 2021, 56(1): 1-13.
- Rymarczyk B., Rogala B., Alergia pokarmowa, Lekarz POZ, 5/2018.
- Małgorzewicz S., Wasilewska E., Diagnostyka niepożądanych reakcji na pokarm, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 2, 62–68.
