Gardło (łac. pharynx) to cewa ciągnąca się od podstawy czaszki aż do poziomu VI kręgu szyjnego. Stanowi wspólny odcinek zarówno dla przewodu pokarmowego, jak również układu oddechowego.
Gardło – budowa
Gardło to struktura przechodząca swoim końcem w przełyk. Jego długość zależy od wielu czynników, takich jak wiek, płeć czy budowa ciała, zazwyczaj wynosi jednak około 13-14 cm. Gardło jest najszersze na wysokości kości gnykowej, gdzie wymiar ten wynosi 4-5 cm. Ściana gardła składa się z 4 warstw i są to:
- błona śluzowa – tkanka wyścielająca jamę omawianej struktury od strony wewnętrznej. Jedynie w części nosowej gardła błonę tę pokrywa nabłonek migawkowy, resztę natomiast pokrywa nabłonek wielowarstwowy płaski;
- tkanka podśluzowa – jej główną funkcją jest łączenie wyżej opisanej błony z mięśniówką. W górnej części gardła tworzy powięź gardłowo-podstawną. Z kolei na podstawie czaszki przyczepia się do trzech kości czaszki;
- błona mięśniowa – zbudowana z mięśni poprzecznie prążkowanych;
- błona zewnętrzna – zbudowana z luźnej tkanki łącznej, która pokrywa mięśniówkę z zewnątrz. Błonę tę zwie się również powięzią gardłową. Przechodzi ona u górze w powięź policzkowo-gardłową, natomiast ku dołowi w przestrzeń zagardłową.
W medycynie szczególne znaczenie ma błona zewnętrzna, ponieważ to właśnie w tej tkance powstają w warunkach patologicznych ropnie zagardłowe. Stan zapalny z tego miejsca szerzy się bardzo szybko i w efekcie może dojść nawet do przepony.
Części gardła
Wyróżnia się 3 główne części gardła:
- nosową;
- ustną;
- krtaniową.
W części nosowej znajdują się nozdrza tylne (stąd nazwa), które posiadają połączenie z jamą nosową. Górna ściana tej części tworzy sklepienie gardła i ostatecznie przyczepia się do podstawy czaszki, którą stanowi dolna część kości potylicznej oraz do powierzchni dolnej kości klinowej. Na przejściu ściany górnej w tylną można zauważyć skupienie tkanki chłonnej zwane migdałkiem gardłowym. W przypadkach chorobowego przerostu migdałek ten zatyka nozdrza tylne i ujście gardłowe trąbki słuchowej, w ostateczności upośledzając słuch i zmuszając chorego do oddychania przez usta.
Część ustna od strony przedniej ma połączenie z jamą ustną. Od niej oddziela ją łuk podniebienno-gardłowy. Ten z kolei, wraz z łukiem podniebienno-językowym, ogranicza cieśń gardzieli. Z kolei część krtaniowa przechodzi w dolnej części w przełyk. Ku przodowi natomiast łączy się z krtanią tak zwanym wejściem do krtani. Wejście to ograniczają: nagłośnia, fałdy nalewkowo-nagłośniowe i wcięcie międzynalewkowe.
Mięśnie gardła
Mianem mięśni gardła opisuje się dwie podstawowe grupy mięśniowe – dźwigacze oraz zwieracze. Do dźwigaczy zalicza się:
- mięsień rylcowo-gardłowy;
- mięsień podniebienno-gardłowy.
Z kolei zwieracze gardła stanowią okrężną warstwę błony mięśniowej i rozpadają się na 3 części, będące trzema zwieraczami:
- górny;
- środkowy;
- dolny.
Dźwigacze gardła ze względu na stały przyczep do powierzchni czaszki kurczą się i skracają gardło unosząc je. Natomiast główną funkcją zwieraczy jest zwężanie gardła.
Gardło – unaczynienie
Gardło jest unaczynione przez tętnicę gardłową wstępującą, która stanowi główne źródło krwi dla tej struktury. Jest to gałąź tętnicy szyjnej zewnętrznej. Ponadto za unaczynienie odpowiadają gałązki tętnic:
- podniebiennej zstępującej;
- podniebiennej wstępującej;
- tarczowej górnej;
- gardłowej najwyższej.
Istotną rolę pełni tutaj również układ chłonny zawierający liczne naczynia chłonne. Biegną one z gardła do węzłów chłonnych zagardłowych, natomiast z części krtaniowej do węzłów chłonnych szyjnych głębokich.
Gardło – unerwienie
Błona śluzowa części nosowej gardła jest unerwiona nerwami czuciowymi odchodzącymi od nerwu trójdzielnego, błona śluzowa części ustnej – nerwami odchodzącymi od nerwu językowo-gardłowego, zaś błona śluzowa części krtaniowej – nerwami odchodzącymi od nerwu błędnego.
Mięśnie gardła są unerwione przez nerw językowo-gardłowy oraz nerw błędny. Zarówno nerwy czuciowe, jak i ruchowe oraz współczulne tworzą splot gardłowy. Lokalizuje się on na tylnej ścianie gardła.
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Łasiński W., Anatomia głowy dla stomatologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993.
