Nerw językowo-gardłowy (łac. nervus glossopharyngeus) to IX nerw czaszkowy. Wraz z nerwem błędnymi i nerwem dodatkowym tworzy tak zwaną grupę nerwu błędnego zawierającą wspólne jądra w rdzeniomózgowiu. Na obwodzie wszystkie 3 nerwy tworzą wspólne sploty.
Nerw językowo-gardłowy – przebieg
Początek omawianego nerwu ma miejsce w rdzeniu przedłużonym, bocznie od oliwki. Razem z nerwem błędnym i dodatkowym opuszcza czaszkę przez otwór żyły szyjnej. Jego włókna układają się w 2 pęczki – cieńszy (przedni) oraz grubszy (tylny). Oba te pęczki przylegając do siebie biegną do przodu i bocznie od przyśrodkowej części otworu szyjnego. Tutaj nerw tworzy zwój górny.
Zwojem początkowym części czuciowej jest zwój dolny leżący w dołku skalistym kości skroniowej, tuż po wyjściu nerwu z otworu szyjnego. W miejscu jego przejścia przez oponę twardą powstaje nieraz drugi zwój, który jest uważany za część zwoju dolnego. Jest to zwój górny. Włókna dośrodkowe biegną ze zwojów początkowych do jąder krańcowych w rdzeniu przedłużonym. Są nimi głównie jądra:
- pasma samotnego;
- grzbietowe nerwu językowo-gardłowego;
- pasma rdzeniowego nerwu trójdzielnego.
Z kolei włókna ruchowe wychodzą z jądra dwuznacznego w rdzeniu przedłużonym – jest ono wspólne dla obu wspomnianych we wstępie nerwów.
Ze zwoju dolnego omawiany nerw kieruje sie ku dołowi. Jego przebieg lokalizuje się pomiędzy tętnicą szyjną a żyłą szyjną wewnętrzną i zewnętrzną. Przebiega on zatem wzdłuż tylnego brzegu mięśnia rylcowo-gardłowego, po czym zataczając łuk wchodzi między mięsień rylcowo-gardłowy i rylcowo-językowy. Tam dzieli się na gałęzie końcowe, które wnikają do podstawy języka.
Komórki korzeniowe
Nerw językowo-gardłowy zawiera 3 rodzaje włókien, w związku z czym posiada on również 3 typy komórek korzeniowych. Są to komórki:
- czuciowe korzeniowe – leżą w zwoju górnym i częściowo w zwoju dolnym. Wypustki dośrodkowe kończą się w jądrze pasma samotnego, które leży na dnie dołu równoległobocznego pod trójkątem nerwu błędnego;
- ruchowe korzeniowe – leżą w górnej części jądra dwuznacznego. Ich neuryty przebiegają w mózgowiu, podobnie jak włókna nerwu twarzowego, wytwarzając charakterystyczny łuk zwany kolanem;
- przywspółczulne korzeniowe – leżą w jądrze przywspółczulnym nerwu językowo-gardłowego zwanym również jądrem ślinowym dolnym.
Gałęzie
Nerw językowo-gardłowy oddaje następujące gałęzie:
- nerw bębenkowy – odchodzi od zwoju dolnego. Tworzy on splot bębenkowy. Dodatkowo zawiera włókna przywspółczulne (dla ślinianki przyusznej i gruczołów policzkowych) oraz czuciowe (dla błony śluzowej jamy bębenkowej i trąbki słuchowej);
- zatoki tętnicy szyjnej – odchodzą w miejscu, gdzie nerw językowo-gardłowy owija się dokoła tętnicy szyjnej wewnętrznej. Gałąź ta pełni bardzo ważne funkcje, ponieważ reguluje ciśnienie tętnicze krwi;
- gardłowe – odchodzą od pnia nerwu na różnych wysokościach. W efekcie unerwiają mięsień zwieracz gardła górny oraz błonę śluzową;
- mięśnia rylcowo-gardłowego – zaopatruje ona wspomniany mięsień przebijając go drobnymi gałązkami. Gałązki te dodatkowo unerwiają błonę śluzową przylegającego odcinka gardła;
- migdałkowe – tworzą splot migdałkowy, od którego odchodzą gałązki do błony śluzowej migdałka, gardzieli oraz przylegających obszarów podniebienia miękkiego;
- językowe – są końcowymi gałęziami nerwu językowo-gardłowego. Prowadzą włókna czuciowe do błony śluzowej tylnej trzeciej części języka, włókna przywspółczulne do gruczołów w tej okolicy oraz włókna smakowe do brodawek okolonych i liściastych.
Ponadto warto wiedzieć, że końcowe odcinki gałęzi językowych tworzą liczne zespolenia z gałęziami nerwu językowego.
Zobacz również: Splot przyuszniczy.
Nerw językowo-gardłowy – funkcje
Nerw językowo-gardłowy jest nerwem ruchowym głównie dla ruchów połykania, a także nerwem czuciowym i zmysłowym (smakowym). Dodatkowo unerwia wydzielniczo ślinianki przyuszne. Jego funkcje można opisać jednak bardziej szczegółowo.
Włókna czuciowe przewodzą czucie dotyku, temperatury, bólu i przypuszczalnie także czucie głębokie dla:
- jamy bębenkowej wraz z powierzchnią wewnętrzną błony bębenkowej;
- trąbki słuchowej;
- łuków podniebiennych;
- migdałka podniebiennego;
- nasady języka;
- części nosowej i ustnej gardła;
- zatoki tętnicy szyjnej i kłębka szyjnego.
Włókna ruchowe przez splot gardłowy unerwiają mięśnie:
- dźwigacz podniebienia miękkiego;
- podniebienno-gardłowy;
- zwieracz gardła górny;
- rylcowo-gardłowy.
Włókna przywspółczulne unerwiają:
- śliniankę przyuszną;
- gruczoły policzkowe;
- gruczoły nasady języka wraz z gruczołami surowiczymi brodawek okolonych i liściastych.
Z kolei włókna smakowe przewodzą czucie smaku do tylnej trzeciej części języka, a zwłaszcza do brodawek okolonych i liściastych, a także tylnej części jamy ustnej i górnej części gardła. Wrażenia smakowe odbierane są jednak nie tylko na języku, ale również na łukach podniebiennych i podniebieniu miękkim.
Nerw językowo-gardłowy – porażenie
Porażenia tego nerwu są stosunkowo rzadko spotykane. Objawiają się głównie brakiem czucia w górnej części gardła oraz w tylnej części języka. Dodatkowo mogą pojawić się dolegliwości bólowe podczas przełykania. Porażone podniebienie miękkie unosi się niedostatecznie, w związku z czym nowa nabiera dźwięków nosowych.
Polecane produkty:
|
Naturalny koenzym Q10
Koenzym Q10 bioalgi to naturalny produkt, uzupełniający niedobory tej ważnej dla organizmu substancji. Jest to czysty izomer trans, taki sam jak występuje w ciele człowieka. Dzięki temu posiada bardzo wysoką biodostępność (wchłanialność) ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Łasiński W., Anatomia głowy dla stomatologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993.
