Ślinianki to duże, parzyste gruczoły ślinowe występujące w jamie ustnej. Jak wskazuje nazwa, ich funkcją jest produkcja śliny, która spełnia ważną rolę nie tylko podczas spożywania pokarmów, ale także w utrzymywaniu prawidłowego środowiska jamy ustnej.
Rodzaje ślinianek
Wyróżnia się 3 pary ślinianek. Są to ślinianki:
- przyuszne;
- podżuchwowe;
- podjęzykowe.
Wszystkie one produkują ślinę, jednak różni się ona pod względem jakości i konsystencji. Również wszystkie są zaopatrywane gałązkami współczulnymi i przywspółczulnymi, przy czym to właśnie te drugie odgrywają większą rolę. Włókna przywspółczulne dla podżuchwowej i podjęzykowej pochodzą ze struny bębenkowej – gałęzi nerwu twarzowego. Z kolei śliniankę przyuszną unerwia nerw językowo-gardłowy.
1. Ślinianka przyuszna.
To największy gruczoł ślinowy o masie około 20-30 g. Leży na bocznej powierzchni twarzy, a dokładniej w dole zażuchwowym, który jest odgraniczony od przodu gałęzią żuchwy, zaś od góry przewodem słuchowym zewnętrznym.
Z przedniego brzegu gruczołu uchodzi przewód ślinianki przyusznej osiągający długość nawet do 6 cm. Śliniankę otacza torebka łącznotkankowa, która ku dołowi łączy się z blaszką powierzchowną powięzi szyi, natomiast ku przodowi przechodzi na mięsień żwacz jako powięź przyusznicza i żwaczowa. Następnie od torebki odchodzą w głąb gruczołu łącznotkankowe przegrody. W efekcie dzielą one omawianą strukturę na większe i mniejsze części. Często spotkać można także dodatkową śliniankę przyuszną, która łączy się z odcinkiem przewodu ślinianki właściwej leżącym na mięśniu żwaczu.
Przez miąższ ślinianki przechodzą następujące struktury:
- tętnice: szyjna zewnętrzna, uszna tylna, skroniowa powierzchowna, szczękowa;
- żyła zażuchwowa;
- nerw twarzowy, który tworzy w obrębie ślinianki przyusznej splot przyuszniczy.
Ślinianki przyuszne produkują ślinę surowiczą.
Unaczynienie
Unaczynienie ślinianki przyusznej pochodzi od rozgałęzień tętnicy szyjnej zewnętrznej. Są to głównie: tętnica skroniowa powierzchowna, tętnica uszna tylna i tętnica poprzeczna twarzy.
2. Ślinianka podżuchwowa.
To gruczoł znacznie mniejszy – jego masa dochodzi do 15 g. Leży w dolnym kącie trójkąta podżuchwowego, pomiędzy żuchwą a dwoma brzuścami mięśnia dwubrzuścowego. Powierzchnia wewnętrzna spoczywa na mięśniu żuchwowo-gnykowym i gnykowo-językowym, przy czym może dochodzić do ślinianki podjęzykowej.
Przewodem odprowadzającym tej ślinianki jest przewód podżuchwowy o długości 5-6 cm. Przewód ten po przedostaniu się do jamy ustnej biegnie po wewnętrznej powierzchni ślinianki podjęzykowej, krzyżuje nerw językowy, po czym uchodzi na niewielkiej brodawce, zwanej mięskiem podjęzykowym, wspólnie z przewodem ślinianki podjęzykowej.
Ślinianki podżuchwowe produkują ślinę śluzowo-surowiczą.
Unaczynienie
Śliniankę podżuchwową unaczyniają gałązki pochodzące od tętnicy podbródkowej i pnia tętnicy twarzowej.
3. Ślinianka podjęzykowa.
To najmniejsza ze wszystkich ślinianek, gdyż jej masa dochodzi zaledwie do 5 g. Lokalizuje się na górnej powierzchni mięśnia żuchwowo-gnykowego, bocznie od mięśnia bródkowo-językowego, na dnie jamy ustnej. Wywołuje tu uwypuklenie błony śluzowej, czyli tak zwany fałd podjęzykowy. Ślinianka podjęzykowa przylega do trzonu żuchwy, na którym tworzy nieznaczne wgłębienie zwane dołkiem ślinianki podjęzykowej.
Na śliniankę podjęzykową składa się szereg małych gruczołów (5-20), zwanych śliniankami podjęzykowymi mniejszymi. Dodatkowo są one zaopatrzone własnymi przewodami wyprowadzającymi. Główna część tego gruczołu posiada większy przewód wyprowadzający, który rozpoczyna się na przyśrodkowej powierzchni gruczołu, po czym biegnie ku przodowi i przyśrodkowo.
Struktury te produkują ślinę śluzowo-surowiczą.
Unaczynienie
Źródłem krwi jest tętnica podbródkowa, odchodząca od tętnicy twarzowej oraz tętnica podjęzykowa, odchodząca od tętnicy językowej.
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom II i IV, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Łasiński W., Anatomia głowy dla stomatologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993.
