Staw skroniowo-żuchwowy łączy żuchwę z pozostałą częścią czaszki. Zalicza się go do charakterystycznych cech ssaków. Wraz z uzębieniem, żuchwą i mięśniami żwaczowymi tworzy jeden układ czynnościowy.
Staw skroniowo-żuchwowy – budowa
Staw skroniowo-żuchwowy składa się z:
- krążka stawowego;
- powierzchni stawowej na kości skroniowej;
- głowy wyrostka kłykciowego żuchwy;
- torebki stawowej wzmocnionej więzadłami.
Krążek stawowy dzieli omawiany staw na dwie części, ściśle od siebie oddzielone. Zbudowany jest z chrząstki włóknistej i zrasta się z torebką stawową. Gdy szczęki są zwarte, powierzchnia dolna przylega do dołka stawowego i ustawia się niemal pionowo.
Powierzchnię stawową na kości skroniowej tworzy przedni odcinek dołu żuchwowego i do przodu od niego położony guzek stawowy. Z dołu żuchwowego, położonego do przodu od przewodu słuchowego zewnętrznego, tylko dołek stawowy stanowi powierzchnię stawową i pokryty jest chrząstką włóknistą.
Powierzchnię stawową na żuchwie tworzy głowa żuchwy. Długie osie obu głów zbiegają się ku tyłowi oraz tworzą otwarty do przodu kąt rozwarty (150-160 stopni). Powierzchnia stawowa głowy kieruje się ku górze i do przodu, jest więc zwrócona do guzka stawowego. Tylko ta część powierzchni głowy służy do połączenia stawowego i jest pokryta włóknistą chrząstką stawową.
Torebka stawowa stanowi luźny i lejkowaty worek łącznotkankowy, który ciągnie się od powierzchni stawowej na kości skroniowej do szyjki żuchwy. Ponadto dokoła zrasta się z krążkiem stawowym. Jest ona tak luźna, że zwichnięcie głowy żuchwy często odbywa się bez przerwania jej ciągłości.
W omawianym stawie wyróżnia się również 3 więzadła:
- boczne – mocne, wzmacniające torebkę stawową;
- klinowo-żuchwowe;
- rylcowo-żuchwowe.
Czynność stawu skroniowo-żuchwowego
Ruchy omawianego stawu zależą od jego budowy, współpracy mięśni i obu szeregów zębów. Ruchy w stawie prawym i lewym odbywają się równocześnie, przy czym 4 komory obu stawów tworzą jeden zamknięty łańcuch stawowy.
Wyróżnia się 3 kierunki ruchów:
- wysuwanie i cofanie żuchwy;
- opuszczanie i podnoszenie żuchwy (ruchy otwierania i zamykania ust);
- ruchy boczne – czyli ruchy żucia.
U człowieka w stanie spoczynku żuchwy szeregi zębów nie zamykają się całkowicie. Z kolei jeśli głowa jest przechylona do tyłu (np. podczas snu), głowa żuchwy głębiej opuszcza się do dołka stawowego. Napięcie spoczynkowe mięśni utrzymuje żuchwę równoważąc jej masę.
Przy rozwieranu szczęk głowa żuchwy przesuwa się pod szczyt guzka stawowego. W efekcie krążek ślizga się przy tym ku przodowi, a ruch zawiasowy odbywa się pomiędzy nim a głową żuchwy. W związku z tym krążek stawowy stanowi wędrującą panewkę dla głowy żuchwy.
Ruch krążka stawowego odbywa się przede wszystkim dzięki temu, że część włókien mięśnia skrzydłowego bocznego przyczepia się do torebki, która zrasta się z tym krążkiem. W efekcie wspomniany mięsień pociąga ją ku przodowi.
Unaczynienie
Unaczynienie tętnicze stawu pochodzi od kilku gałązek tętnicy szyjnej zewnętrznej, głównie skroniowej powierzchownej. Z kolei naczynia chłonne prowadzą do głębokich węzłów szyjnych górnych.
Unerwienie
Unerwienie stawu pochodzi od nerwu żwaczowego i uszno-skroniowego. Są to gałęzie nerwu żuchwowego.
Zwichnięcie stawu skroniowo-żuchwowego
Przy zwichnięciu stawu skroniowo-żuchwowego (często przy ziewaniu czy wymiotach) głowa żuchwy przekracza najniższy punkt guzka stawowego i ustala się przed nim. Może ono być jedno- lub obustronne. Chory nie może wtedy zamknąć szeroko otwartych ust. Nastawienie polega na pociąganiu żuchwy ku dołowi, potem na odprowadzeniu jej ku tyłowi.
Ból stawu skroniowo-żuchwowego
Na poniższym filmie z Centrum Fizjoterapeuty możemy zobaczyć przykład rehabilitacji pacjenta z bólem stawu skrobiowo-żuchwowego:
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Łasiński W., Anatomia głowy dla stomatologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993.
