Hormony to związki chemiczne występujące w organizmie człowieka przez całe jego życie. Warunkują prawidłową czynność wszystkich narządów i układów, wpływają na samopoczucie i zachowanie, koordynują wszystkie procesy chemiczne zachodzące w ciele. Ich prawidłowe stężenie jest niezmiernie ważne, a wszelkie, nawet drobne odchylenia od normy, skutkują pogorszeniem stanu zdrowia i wystąpieniem szeregu dolegliwości.
Hormony – charakterystyka
Hormony są związkami chemicznymi produkowanymi w największych ilościach przez gruczoły dokrewne lub tkanki zaliczane do układu endokrynnego (wewnątrzwydzielniczego). Dawniej uważano, że za ich wydzielanie odpowiadają wyłącznie narządy dokrewne, dziś jednak wiadomo, że synteza ta może następować także w neuronach czy komórkach układu immunologicznego i układu trawiennego. Są one rozlokowane po całym organizmie, utrzymując jego homeostazę, czyli wewnętrzną równowagę. Wyróżnia się hormony:
- hormony klasyczne – produkowane przez wyspecjalizowane gruczoły, działające na długich dystansach. Przemieszczają się wraz z krwią, w której zawieszone są wyspecjalizowane białka, docierając do wszystkich tkanek;
- hormony lokalne – produkowane przez tkanki lub pojedyncze komórki, działając na krótkich dystansach, a więc wyłącznie w miejscu, w którym są produkowane;
- hormony rozpuszczalne w wodzie – np. pochodne aminokwasów, opioidy endogenne, hormony przysadki i podwzgórza, cytokiny;
- hormony rozpuszczalne w tłuszczach – np. steroidy, hormony tarczycy, witamina D (która dopiero od niedawna uznawana jest również za hormon);
- hormony białkowe i peptydowe – receptory błonowe związane z białkami G (np. glukagon);
- hormony steroidowe – działają poprzez receptory cytozolowe (np. testosteron, kortyzol).
Hormony dzieli się także ze względu na swoje działanie (hamujące lub uwalniające). Ich czynność wiąże się bezpośrednio z działaniem układu nerwowego, ale i układu krwionośnego.
Przykłady hormonów
W zależności od narządu dokrewnego odpowiadającego za produkcję wyróżnia się m.in. następujące hormony:
- jądra – testosteron, odpowiadający m.in. za męskie dojrzewanie płciowe, płodność i libido;
- jajniki – estrogeny i progesteron, odpowiedzialne m.in. za żeński rozwój płciowy, regulację cyklu miesiączkowego, libido oraz wytrzymałość kości i utrzymanie ciąży;
- szyszynka – melatonina, odpowiedzialna za utrzymanie rytmu snu i czuwania, a więc za odczuwanie senności porą nocną;
- kora nadnerczy – kortyzol, nazywany także hormonem stresu, odpowiadający za przygotowanie organizmu do działania, zwiększający motywację;
- rdzeń nadnerczy – adrenalina i noradrenalina, również pobudzające układ współczulny;
- trzustka – insulina i glukagon, odpowiadające za obniżanie poziomu glukozy, rozkład kwasów tłuszczowych;
- przytarczyca – parathormon, uczestniczący w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej;
- tarczyca – kalcytonina, tyroksyna i trójjodotyronina, hormony o wielokierunkowym działaniu na cały organizm człowieka.
Takich związków chemicznych jest wiele, a wszystkie one są niezbędne dla człowieka już od momentu narodzin, aż do śmierci. Ogólnie działanie hormonów wiąże się z aktywacją lub dezaktywacją pewnych mechanizmów komórkowych w tkankach docelowych.
Badanie hormonów
Badanie hormonów odbywa się najczęściej na podstawie badania krwi. Wystarczy pobrać niewielką próbkę krwi żylnej, aby następnie poddać ją analizie laboratoryjnej. Tym samym stwierdza się poziom poszczególnych hormonów we krwi. Jako że ich wydzielanie może być regulowane porą dnia, stresem czy fazą cyklu miesiączkowego, wcześniej należy upewnić się, kiedy będzie najlepszy moment na pobranie krwi do badań. Badanie hormonów może zostać wykonane w ramach NFZ oraz prywatnie. Cena prywatnych badań zależy od rodzaju sprawdzanego hormonu. Zwłaszcza hormony tarczycy i hormony płciowe badane są rutynowo przy wielu różnych problemach zdrowotnych.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina to naturalna alga, która uzupełnia niedobory witamin i minerałów. Jej zadaniem jest wzmocnienie organizmu i w naturalny sposób wspomaganie procesu jego oczyszczenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Silverthorn U., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Ganong D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
