Inhibitory krzepnięcia krwi to bardzo ważne związki obecne w organizmie każdego zdrowego człowieka, których celem jest spowalnianie bądź hamowanie procesów związanych z krzepnięciem. Przykładem endogennych inhibitorów krzepnięcia są: antytrombina III, białko C lub białko S. Dzięki ich działaniu nie dochodzi do tworzenia się zakrzepów w układzie żylnym.
Inhibitory krzepnięcia – działanie
Naturalne inhibitory krwi znajdują się w organizmie każdego człowieka, a ich podstawową funkcją jest utrzymanie płynności krwi w łożysku naczyniowym. Do najważniejszych inhibitorów krzepnięcia zaliczamy:
- antytrombinę;
- układ antykoagulacyjny białka C;
- inhibitor drogi zależnej od czynnika tkankowego.
Jednak to właśnie antytrombina odpowiada aż za 75% aktywności antykoagulacyjnej osocza.
Antytrombina
Stanowi główny inhibitor trombiny (czynnika IIa) i czynnika Xa, jednak dodatkowo unieczynnia czynniki XIIa, XIa, plazminę i kalikreinę (składową C1 komplementu). Antytrombina jest glikoproteiną produkowaną w wątrobie, komórkach śródbłonka naczyń krwionośnych oraz przypuszcza się, że również w megakariocytach. Jej aktywność antykoagulacyjna wzrasta aż 100-krotnie w obecności heparyny.
Białko C
To glikoproteina zależna od witaminy K, także produkowana w wątrobie. Jej najważniejszym fizjologicznym aktywatorem jest trombina. Aktywowane białko C w obecności białka S
powoduje wybiórczą proteolizę czynnika Va, VIIIa i PAI.
Inhibitor drogi zależnej od czynnika tkankowego
Skrócona nazwa brzmi TFPI. To białko produkowane w wątrobie, megakariocytach oraz komórkach śródbłonka naczyń. W osoczu krwi znajduje się głównie w postaci związanej z lipoproteinami, a jedynie w około 10% w postaci wolnej. Ponadto heparyna powoduje 8-krotny wzrost zawartości TFPI w osoczu.
Czynniki krzepnięcia a inhibitory krzepnięcia
Nie należy mylić tych dwóch pojęć, ponieważ substancje należące do obu grup działają przeciwstawnie względem siebie. Inhibitory hamują tworzenie czopu płytkowego i zakrzepów, natomiast rolą czynników krzepnięcia jest stworzenie trwałego skrzepu i tym samym zahamowanie wypływu krwi spoza łożysk naczyniowych. Osoczowe czynniki krzepnięcia określa się cyframi rzymskimi od I do XIII. Są nimi:
- I – fibrynogen;
- II – protrombina;
- III – czynnik tkankowy;
- IV – jony wapniowe;
- V – proakceleryna;
- VI – akceleryna;
- VII – prokonwertyna;
- VIII – czynnik przeciwhemofilowy A;
- IX – czynnik przeciwhemofilowy B;
- X – czynnik Stuarta;
- XI – PTA;
- XII – czynnik Hagemana;
- XIII – czynnik stabilizujący fibrynę.
Wszystkie powyższe czynniki są niezbędne, aby krew mogła właściwie krzepnąć.
Nabyte inhibitory krzepnięcia krwi
W medycynie wymienia się także nabyte inhibitory krzepnięcia krwi, które mogą powstać wskutek chorób przewlekłych. Przykładowo, nabyty inhibitor przeciw czynnikowi X jest powikłaniem amyloidozy i występuje głównie u osób powyżej 60. roku życia. Inhibitor przeciw czynnikowi XI występuje sporadycznie, głównie w przebiegu nowotworów hematologicznych takich jak przewlekła białaczka limfocytowa, przewlekła białaczka mielomonocytowa. Z kolei inhibitor czynnika XIII występuje bardzo rzadko, a jeśli już się pojawi, zawsze jest związany z zaburzeniem regulacji układu odpornościowego.
Bibliografia
- Podolak-Dawidziak M., Nabyte inhibitory czynników krzepnięcia w chorobach nowotworowych, Onkologia w Praktyce Klinicznej, 3/2013.
- Sokołowska B., Nowa koncepcja kaskady krzepnięcia krwi, Zamojskie Studia i Materiały, 1/2011.
- Sokołowska B., Repetytorium z fizjologii hemostazy, Acta Haematologica Polonica, 2/2010.
