Stres oksydacyjny to patologiczny stan komórki związany z nagromadzeniem w jej cytoplazmie nadmiaru reaktywnych form tlenu. Uznaje się, że wiele czynników ryzyka powstawania stresu oksydacyjnego wiąże się ze współczesnym stylem życia i rozwojem cywilizacji.
Z czego wynika stres oksydacyjny?
Stres oksydacyjny można określić jako stan braku równowagi pomiędzy związkami pro- i antyoksydacyjnymi. Prooksydacyjne są wszystkie czynniki, które odgrywają aktywną rolę w nasilonym tworzeniu wolnych rodników lub innych rodnikowych odmian tlenu. Mogą przyczyniać się do nich zarówno mechanizmy komórkowe:
- uszkodzenie oddychania mitochondrialnego;
- swoiste enzymy.
Jak i egzogenne:
- palenie tytoniu;
- ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza;
- regularny brak wysypiania się;
- stres w codziennym życiu;
- ekspozycja na promieniowanie słoneczne bez adekwatnej ochrony głowy, oczu i skóry;
- przyjmowanie niektórych leków.
Do stresu oksydacyjnego prowadzą ogólnie sytuacje kliniczne spowodowane zwiększonym wytwarzaniem związków prooksydacyjnych, a także przynależności do grup ryzyka. Zalicza się do nich osoby np. w wieku podeszłym. Dodatkowo obciążające dla organizmu jest ścisłe przestrzeganie diet wegańskich, przewlekłe spożywanie alkoholu, otyłość, cukrzyca, ostre stany zapalne, narażenie na stres dnia codziennego oraz złe wchłanianie.
Skutki stresu oksydacyjnego
Stres oksydacyjny prowadzi do uszkodzeń na poziomie komórkowym. Brak równowagi wewnętrznej organizmu w zakresie reaktywnych form tlenu powoduje tworzenie się komórek nowotworowych oraz mutacji w genach. Następuje uszkodzenie metabolizmu białek, węglowodanów, tłuszczów i innych ważnych związków. W efekcie dochodzi do wzrostu ryzyka wielu chorób. Najpoważniejsze są choroby cywilizacyjne, których jedną z przyczyn jest właśnie stres oksydacyjny.
Można zatem podsumować, że stres oksydacyjny wpływa na rozwój nowotworów, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, choroby niedokrwiennej serca, otyłości, depresji i chorób neurodegeneracyjnych. Stanowi również podłoże chorób o charakterze zapalnym, zwłaszcza należących do grupy chorób układowych (twardzina układowa, toczeń rumieniowaty układowy czy zespół Sjogrena).
Stres oksydacyjny nie tylko pogarsza zdrowie fizyczne oraz psychiczne. Należy także wspomnieć, że jest przyczyną przyspieszonego starzenia się narządów wewnętrznych i skóry. Niektóre zmiany są widoczne już gołym okiem, głównie w przypadku skóry.
Czy możemy wpływać na stres oksydacyjny?
Stres oksydacyjny powstaje w wyniku działania czynników wewnętrznych (tak zwanych mechanizmów komórkowych) i wówczas niewiele możemy zrobić, aby temu zapobiegać. Jednak w przypadku wszystkich egzogennych czynników człowiek jest w stanie wdrożyć prewencję.
Wystarczy wyeliminować używki, zdrowo się odżywiać, uprawiać regularną aktywność fizyczną na poziomie umiarkowanym oraz unikać wszelkich zanieczyszczeń powietrza i sytuacji stresowych. Szczególne wsparcie w walce ze stresem oksydacyjnym daje odpowiednio dobrana dieta. Należy urozmaicić ją warzywami i owocami, które stanowią idealne źródło antyoksydantów. Antyoksydanty to substancje, które wykazują działanie przeciwutleniające, czyli eliminują nadmiar reaktywnych form tlenu w organizmie. Do grupy takich związków zaliczamy między innymi: antocyjany (obecne w spirulinie), witaminę C i witaminę E, karotenoidy oraz koenzym Q10.
Bibliografia
- Sobotka L., Podstawy żywienia klinicznego, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2013.
- Karpińska A., Gromadzka G., Stres oksydacyjny i naturalne mechanizmy antyoksydacyjne – znaczenie w procesie neurodegeneracji. Od mechanizmów molekularnych do strategii terapeutycznych, Postępy Higieny I Medycyny Doświadczalnej, 67/2013.
- Kulbacka J., Saczko J., Chwiłkowska A., Stres oksydacyjny w procesach uszkodzenia komórek, Polski Merkuriusz Lekarski, 44/2009.
