Fenyloalanina to organiczny związek chemiczny należący do grona aminokwasów egzogennych, czyli takich, które muszą być dostarczane wraz z dietą, ponieważ organizm człowieka nie potrafi ich samodzielnie syntetyzować. Odgrywa istotną rolę w wielu procesach biologicznych, ponieważ uczestniczy w syntezie białek oraz stanowi prekursor ważnych neuroprzekaźników, takich jak dopamina, noradrenalina i adrenalina. Choć jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, jej nadmiar może być szkodliwy i prowadzić do poważnych zaburzeń metabolicznych, w tym do choroby zwanej fenyloketonurią.
Fenyloalanina – charakterystyka
Fenyloalanina to organiczny związek chemiczny należący do grona białkowych aminokwasów egzogennych. Posiada wzór sumaryczny C9H11NO2 i masę molową 165,19 g/mol. Jest jednocześnie jednym spośród 20 aminokwasów kodowanych przez DNA, które stanowią podstawowy budulec większości naturalnie występujących białek. Temperatura topnienia tego związku wynosi 270-274 stopni C, a po wyizolowaniu przyjmuje postać bezbarwnych kryształków. Występuje jako L-fenyloalanina (naturalna forma) i D-fenyloalanina (syntetyczna).
Fenyloalaninę należy dostarczać do organizmu wraz z dietą. Występuje ona w wielu produktach spożywczych, przede wszystkim w:
- jajach;
- nabiale;
- mięsie;
- rybach;
- roślinach strączkowych;
- orzechach i nasionach;
- produktach pełnoziarnistych.
Stanowi więc składnik ogólnodostępnych źródeł białka. Dlatego zbilansowany i urozmaicony jadłospis zwykle pokrywa zapotrzebowanie organizmu na ten aminokwas. Uzupełnieniem diety może być także Spirulina, która dostarcza pełen profil aminokwasów egzogennych (w tym fenyloalaninę) a przy tym stanowi cenne źródło witamin i minerałów.
Niedobór fenyloalaniny może występować u wegan i wegetarian, osób niedożywionych, z przewlekłymi problemami jelitowymi (szczególnie przebiegającymi z biegunkami lub stanami zapalnymi), u alkoholików oraz u osób z zaburzeniami odżywiania. Objawia się on m.in. obniżeniem nastroju, zmniejszoną produkcją neuroprzekaźników i osłabieniem funkcji poznawczych.
Fenyloalanina – nadmiar
Nadmiar omawianego aminokwasu może być toksyczny dla mózgu, zwłaszcza w przypadku osób z fenyloketonurią – chorobą genetyczną, w której organizm nie metabolizuje fenyloalaniny. Może zaburzać równowagę neuroprzekaźników (dopamina, noradrenalina), czego objawami są:
- niepokój;
- bezsenność;
- bóle głowy;
- nadpobudliwość;
- problemy z koncentracją.
Nadmiar fenyloalaniny obserwuje się u osób z fenyloketonurią, ponieważ pacjenci nie mają enzymu hydroksylazy fenyloalaninowej, który przekształca fenyloalaninę w tyrozynę. Konsekwencją jest toksyczne nagromadzenie fenyloalaniny w mózgu, co przejawia się opóźnieniem w rozwoju u dzieci, zaburzeniami neurologicznymi (w tym drgawkami), licznymi zmianami skórnymi. Leczenie tej choroby opiera się na ścisłej diecie eliminacyjnej z ograniczeniem fenyloalaniny (np. bez mięsa, nabiału, jaj, aspartamu). Powinien ustalić ją doświadczony dietetyk, aby nie doszło u osoby chorej do niedoborów pokarmowych.
Fenyloalanina – działanie
Fenyloalanina pełni ważną rolę biologiczną w organizmie człowieka, ponieważ jest prekursorem tyrozyny, która w dalszej kolejności bierze udział w produkcji dopaminy, noradrenaliny i adrenaliny. To bardzo ważne hormony i neuroprzekaźniki, które oddziałują na cały ustrój. Przykładowo dopamina reguluje nastrój i motywację, ciśnienie krwi, kontrolę ruchów, utrzymuje funkcje poznawcze na właściwym poziomie. Dodatkowo fenyloalanina jest budulcem białek, a te zaś tworzą praktyczne wszystkie tkanki i narządy ciała.
Podsumowanie
Fenyloalanina należy do grupy aminokwasów aromatycznych, których budowę przestrzenną wyróżnia obecność sześciowęglowego pierścienia aromatycznego. Dla człowieka jest aminokwasem egzogennym, a jej główne źródło stanowią białka pokarmowe. Fakt ten ma decydujące znaczenie dla chorych na fenyloketonurię, umożliwia bowiem regulację zawartości omawianego aminokwasu w organizmie przez zmianę jej podaży w diecie.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina to naturalna alga, która uzupełnia niedobory witamin i minerałów. Jej zadaniem jest wzmocnienie organizmu i w naturalny sposób wspomaganie procesu jego oczyszczenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Jarochowicz S., Mazur A., Fenyloketonuria – choroba metaboliczna uwarunkowana genetycznie, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2007, 1, 76–90.
- Hassa R., Mrzigod J., Nowakowski J., Podręczny słownik chemiczny, Wydawnictwo Videdograf, Katowice 2004.
