Białko (inaczej: proteina) to jeden z kluczowych składników odżywczych, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pełni rolę podstawowego budulca tkanek, enzymów, hormonów oraz przeciwciał, a tym samym warunkuje prawidłowy przebieg procesów metabolicznych i regeneracyjnych. Z chemicznego punktu widzenia białka są związkami wielkocząsteczkowymi, zbudowanymi z aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi. Ze względu na to, że organizm człowieka nie potrafi samodzielnie wytworzyć wszystkich aminokwasów egzogennych, muszą być one dostarczane z dietą. Źródła białka mogą być zarówno zwierzęce, jak i roślinne. Coraz więcej badań wskazuje, że białka roślinne, np. te zawarte w aldze Spirulina charakteryzują się bardzo wysoką wartością biologiczną, niekiedy przewyższającą białko pochodzenia zwierzęcego. Dzięki temu mogą stanowić bardzo dobrą alternatywę lub uzupełnienie tradycyjnych źródeł protein w diecie, jednocześnie nie obciążając organizmu.
Co to jest białko?
Pod względem budowy chemicznej, białka są to wielocząsteczkowe związki chemiczne składające się z aminokwasów zbudowanych głównie z atomów węgla, wodoru, tlenu i azotu. Oprócz wymienionych pierwiastków w skład niektórych aminokwasów mogą wchodzić także: siarka, miedź, żelazo, jod, magnez, wapń lub fosfor. Aminokwasy łączą się ze sobą, tworząc peptydy. W organizmie każdego człowieka identyfikuje się aż 18 aminokwasów, z czego 9 są to aminokwasy niezbędne, tzw. egzogenne, których organizm nie potrafi samodzielnie syntetyzować. W związku z tym należy je stale dostarczać z pożywieniem.
Do aminokwasów egzogennych należą:
- izoleucyna;
- leucyna;
- lizyna;
- metionina;
- fenyloalanina;
- treonina;
- tryptofan;
- walina;
- histydyna (u niemowląt ).
Z nich tworzą się pełnowartościowe białka budujące tkanki ludzkie. Dlatego ważne jest, aby dieta obfitowała w tego typu składniki.
Zapotrzebowanie organizmu na białko nie jest stałe i zależy od wielu czynników, w tym od wieku, stanu zdrowia, masy ciała, poziomu aktywności fizycznej, a także od wartości biologicznej spożywanego białka. Istotną rolę odgrywa również stan fizjologiczny. W okresie ciąży i karmienia piersią zapotrzebowanie znacząco wzrasta, ponieważ organizm potrzebuje dodatkowych aminokwasów do budowy tkanek rozwijającego się płodu oraz do produkcji mleka. Więcej białka wymagają także dzieci i młodzież w fazie intensywnego wzrostu, osoby aktywne fizycznie, szczególnie sportowcy, a także pacjenci przewlekle chorzy, np. onkologiczni, u których regeneracja i synteza białek zachodzą intensywniej. W takich sytuacjach odpowiednia podaż protein staje się kluczowa dla utrzymania prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Funkcje białka
Białko jest podstawowym materiałem budulcowym organizmu człowieka. Tworzy struktury komórkowe i tkankowe takie jak kolagen (skóra, ścięgna), keratyna (włosy, paznokcie), aktyna i miozyna (mięśnie). Utrzymuje integralność błon komórkowych i organelli. Jest niezbędne zarówno do wzrastania organizmu i powstawania nowych tkanek, co obserwuje się najintensywniej w okresie życia płodowego oraz u dzieci i młodzieży, jak również jest kluczowe do prawidłowego gojenia się ran pourazowych i pooperacyjnych.
Białka są też ważnymi enzymami, przyspieszającymi reakcje biologiczne zachodzące w ludzkim ustroju. Przykładowo amylaza uczestniczy w trawieniu skrobi, zaś pepsyna rozkłada białko w żołądku. Białka są cząsteczkami transportowymi, ponieważ na przykład hemoglobina transportuje tlen, zaś transferyna przenosi żelazo. Jako hormony (np. insulina, hormon wzrostu), białka regulują funkcje metaboliczne, zaś niektóre są ważnymi przeciwciałami uczestniczącymi w odpowiedziach immunologicznych i zapalnych. Tak naprawdę życie nie byłoby możliwe bez obecności białek.
Białko – źródła pokarmowe
Białko obecne jest zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Jego ilość oraz wartość odżywcza zależą od źródła, dlatego tak ważne jest, aby dieta była zróżnicowana. Do najbardziej znanych źródeł białka zwierzęcego zalicza się jaja, nabiał, mięso, ryby i owoce morza. Produkty te dostarczają pełen zestaw aminokwasów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Coraz większą uwagę poświęca się białkom roślinnym, które nie tylko wspierają zdrowie, ale również stanowią doskonałą alternatywę dla osób ograniczających spożycie produktów odzwierzęcych. Na szczególną uwagę zasługują nasiona roślin strączkowych, orzechy oraz algi, zwłaszcza Spirulina. Ta wyjątkowo cenna mikroalga zawiera komplet aminokwasów egzogennych w proporcjach zbliżonych do białka zwierzęcego, a przy tym jest lekkostrawna i nie obciąża układu pokarmowego w takim stopniu jak mięso. Dodatkowo dostarcza witaminy, minerały oraz silne przeciwutleniacze, dzięki czemu uznawana jest za jedno z najbardziej wartościowych źródeł białka.
Dzięki takiemu zróżnicowaniu można łatwo komponować dietę, która dostarczy organizmowi wszystkich niezbędnych aminokwasów. Jednocześnie wzbogaci ją o dodatkowe składniki bioaktywne, wspierające zdrowie i witalność.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina to naturalna alga, która uzupełnia niedobory witamin i minerałów. Jej zadaniem jest wzmocnienie organizmu i w naturalny sposób wspomaganie procesu jego oczyszczenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Nowicka G., Białka roślinne i ich funkcjonalne działania, Studia Ecologiae et Bioethicae, 4/2006.
- Mizera K., Mizera J., Dietetyka sportowa. Co jeść, by trenować efektywnie, Wydawnictwo Galaktyka, Łódź 2017.
- Jarosz M., Charzewska J., Wajszczyk B., Chwojnowska Z., Czy wiesz, ile potrzebujesz białka? Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2019.
