Granulocyty wraz z makrofagami, limfocytami i monocytami pełnią funkcje obronne, chroniąc organizm przed bakteriami, czynnikami wywołującymi alergie, a niekiedy nawet komórkami nowotworowymi. To specyficzne komórki układu immunologicznego, należące do leukocytów. Wyróżnia się 3 ich frakcje, a każda z nich różni się zarówno budową, jak i funkcją w organizmie człowieka.
Granulocyty – charakterystyka
Granulocyty to charakterystyczny rodzaj białych krwinek (leukocytów), pełniących niezmiernie ważną rolę w naszym układzie immunologicznym. Ich nazwa wzięła się od obecności ziarnistości (granul) w cytoplazmie, które zawierają enzymy pomocne w zwalczaniu patogenów. Granulocyty powstają w komórkach szpiku kostnego, gdzie dojrzewają, są magazynowane i skąd są uwalniane do krwiobiegu. W naczyniach krwionośnych krążą przez 4 do 10 godzin. Część z nich przechodzi następnie z krwi do tkanek, inne zostają zatrzymane w zatokach naczyniowych, wątrobie i śledzionie, gdzie tworzą rezerwę dyspozycyjną, uruchamianą w razie naruszenia równowagi w organizmie.
Rodzaje granulocytów
Granulocyty różnią się powinowactwem ziarnistości cytoplazmatycznych do barwników, morfologią jądra oraz funkcjami pełnionymi w organizmie. Tym samym wyróżnia się:
- granulocyty obojętnochłonne – neutrofile. Stanowią nawet do 70% wszystkich leukocytów w ustroju. Mają kształt okrągły, średnicę rzędu blisko 12–15 µm, jądro podzielone na 2–5 płatów, dzięki czemu łatwo można je rozróżnić w obrazie mikroskopowym;
- granulocyty kwasochłonne – eozynofile. Stanowią zaledwie do 4% wszystkich leukocytów ustroju. Są okrągłe o średnicy około 12 µm. Ich jądro komórkowe jest zazwyczaj dwupłatowe, a w cytoplazmie znajduje się mało mitochondriów;
- granulocyty zasadodchłonne – bazofile. Są najmniej liczne, stanowiąc jedynie do 1% wszystkich leukocytów ustroju. Ich średnica wynosi około 12 µm, a jądro posiada 2–3 płatów, często przysłoniętych ziarnami o ciemnofioletowym zabarwieniu.
Odmienną grupą komórek są agranulocyty, czyli takie komórki, które nie zawierają w sobie żadnych ziarnistości. Zaliczamy do nich limfocyty oraz monocyty.
Granulocyty – funkcje
Granulocyty reagują bardzo szybko na zagrożenie organizmu i pierwsze zjawiają się w pobliżu ognisk zapalnych. Uczestniczą w nieswoistych reakcjach odpornościowych, a o ich skuteczności decyduje znaczna ruchliwość oraz zdolność do chemotaksji i fagocytozy. Tak naprawdę poszczególne rodzaje granulocytów mogą spełniać nieco odmienne funkcje.
Granulocyty obojętnochłonne stanowią pierwszą linię obrony, zwłaszcza przeciw patogenom bakteryjnym. Wykazują silną zdolność do fagocytozy, w związku z czym zwie się je często mikrofagami. Mogą też migrować do tkanek oddalonych, przez co zasięg ich działania jest raczej szeroki. Niszczenie bakterii sfagocytowanych może odbywać się z udziałem tlenu (H2O2), lub beztlenowo z udziałem laktoferyny i lizozymu oraz proteaz. Udowodniono, że już w ciągu paru godzin po wystąpieniu ostrego stanu zapalnego liczba neutrofili we krwi zwiększa się i osiąga 15 000 do 25 000 komórek w 1 mm3.
Granulocyty kwasochłonne odgrywają z kolei istotną rolę w reakcjach alergicznych i zwalczaniu pasożytów. Przyciągane są przez czynniki uwalniane przez komórki tuczne, fagocytują kompleksy antygen–przeciwciało, uwalniają enzymy, które rozkładają mediatory reakcji alergicznych, regulując natężenie tych reakcji. Wzrost zawartości tych komórek zdecydowanie najczęściej świadczy o reakcjach alergicznych lub zakażeniu pasożytami, co zawęża obszar diagnostyczny.
Ostatnim rodzajem granulocytów są bazofile, czyli komórki zasadochłonne. W zbliżony sposób jak komórki tuczne zawierają na swojej powierzchni receptory dla IgE, które wiążąc się z alergenami prowadzą do degranulacji ziaren. Bazofile biorą udział w reakcjach alergicznych, zapalnych oraz pasożytniczych. Ciekawostką jest, że omawiane komórki zawierają heparynę, która działa przeciwzakrzepowo. Zapobiega tworzeniu się skrzepów i zatorów w naczyniach krwionośnych.
Granulocyty – normy
Normy dla poszczególnych frakcji granulocytów prezentują się następująco:
- neutrofile – 1500–8000/µl;
- eozynofile – 50–700/µl;
- bazofile – 100–150/µl.
Podwyższony lub obniżony poziom tych komórek może mieć zarówno podłoże fizjologiczne, jak i patologiczne. Dlatego wszelkie wyniki badań powinny być interpretowane przez lekarza, także w zestawieniu z pozostałymi wynikami badań krwi.
Bibliografia
- Kołodziejczyk J., Toczenie się granulocytów – pierwszy etap przechodzenia tych komórek przez ściany naczyń krwionośnych, Problemy Nauk Biologicznych, 1/1998.
- Kopeć-Szlęzak J., Rola granulocytów zasadochłonnych (bazofili) w świetle badań z ostatnich lat, Journal of Transfusion Medicine 2016, tom 9, nr 2, 45–53.
- Silverthorn D., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
