Stan zapalny to reakcja układu immunologicznego, której kluczowym celem jest inicjacja procesów naprawy tkanek oraz usunięcie czynnika patologicznego, uszkadzającego je. Należy do mechanizmów odporności wrodzonej. Rozwija się natychmiast, gdy organizm rozpozna zagrożenie. W medycynie wyróżnia się stan zapalny ostry, podostry i przewlekły.
Stan zapalny – przyczyny powstawania
Istnieje wiele przyczyn powstawania stanu zapalnego. Są to przede wszystkim:
- infekcje miejscowe i ogólnoustrojowe – infekcje wirusowe, infekcje bakteryjne, infekcje grzybicze, infekcje pasożytnicze;
- cząsteczki alergizujące;
- uszkodzenia ciągłości skóry i innych tkanek, np. wskutek oparzenia, odmrożenia, odleżyn, ran;
- zadziałanie na organizm mocnych kwasów i zasad;
- niedotlenienie i niedożywienie tkanek;
- zaburzenia immunologiczne (reakcje z autoagresji, gdy organizm błędnie rozpoznaje własne tkanki jako obce).
Stan zapalny można zatem zaobserwować w przypadku wielu różnych problemów zdrowotnych. Jest charakterystyczny dla gorączki, zaostrzeń chorób reumatycznych, alergii, grypy, a nawet kontuzji sportowych. Stan zapalny powstaje w kilku etapach:
- I – zaalarmowanie organizmu o patologii przez komórki układu odpornościowego. Mające kontakt ze środowiskiem zewnętrznym makrofagi, leukocyty i komórki tuczne produkują cząsteczki przekaźnikowe (cytokiny), zaś mastocyty i bazofile uwalniają w miejscu uszkodzenia histaminę (oddziałuje ona na najbliżej leżące naczynia krwionośne);
- II – zwiększenie przepływu krwi i wzrost przepuszczalności naczyń włosowatych;
- III – migracja fagocytów w miejsce uszkodzenia i dokonywana przez nie fagocytoza, czyli pochłanianie przez komórki obcych cząsteczek;
- IV – zakończenie reakcji zapalnej, gdy równowaga wewnętrzna zostanie przywrócona.
Warto zaznaczyć, że komórki odpornościowe działające w pierwszej linii obrony przekazują sygnały wzmacniające, które stymulują powstawanie odpowiedzi nabytej. Dzięki temu następuje aktywizacja limfocytów B, produkujących przeciwciała, które niszczą określone antygeny. Powstają plazmocyty (tzw. komórki pamięci), reagujące na określone antygeny po ponownym zetknięciu się z patogenem.
Stan zapalny – rodzaje
Wyróżnia się stan zapalny:
- stan zapalny ostry – trwa maksymalnie kilka dni i wyróżnia się intensywnymi objawami, np. silnym zaczerwienieniem, obrzękiem, krwiakiem. W wysięku dominują granulocyty. Przeważnie przemija samoistnie;
- stan zapalny podostry – trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy, jest przedłużeniem zapalenia ostrego z tendencją do przekształcania się w zapalenie przewlekłe;
- stan zapalny przewlekły – trwa powyżej 3 miesięcy, w przypadku chorób autoimmunologicznych nawet wiele lat. W wysięku dominują komórki jednojądrzaste. Jest niebezpieczny dla organizmu, ponieważ może obejmować powstawanie włóknienia, uszkodzenia naczyń, a nawet martwicy.
Stan zapalny ostry i podostry zwalczany jest zazwyczaj domowymi sposobami lub lekami po konsultacji z lekarzem rodzinnym. Przewlekłe formy zapaleń wymagają przeważnie wsparcia reumatologa (lub innego specjalisty).
Stan zapalny w organizmie – znaczenie
Ostry stan zapalny przyczynia się do usuwania patogenów, takich jak bakterie, wirusy, grzyby lub pasożyty. W tkankach przeważają procesy naprawy i gojenia, komórki układu immunologicznego pracują najwydajniej, dzięki czemu mogą eliminować niepożądane patogeny. W prawidłowych warunkach stan zapalny powinien prowadzić do spowolnienia rozprzestrzeniania się ich w organizmie, miejscowej i ogólnoustrojowej mobilizacji obrony immunologicznej, regeneracji uszkodzonych tkanek oraz przywrócenia równowagi organizmu nazywanej homeostazą.
Niestety zdarza się, że stan zapalny ostry przechodzi w stan zapalny przewlekły, co nie jest zjawiskiem pożądanym. Charakteryzuje się on występowaniem jednocześnie naprawy i uszkodzeń tkanek organizmu. Prowadzi to do rozwoju schorzeń autoimmunologicznych, a także znacznego spadku odporności.
Jak wygasić stan zapalny?
Nie zawsze jest konieczność usuwania ostrego stanu zapalnego, ponieważ spełnia on w organizmie istotną rolę. W określonych jednak przypadkach oraz przy stanie zapalnym przewlekłym dąży się do kontrolowanej eliminacji go. Istnieje wiele metod domowych i farmakologicznych. W pierwszej grupie znajdują się: okłady z lodu, okłady z liści kapusty, spożywanie naturalnych antybiotyków, suplementacja i ziołolecznictwo o działaniu przeciwzapalnym. W drugiej grupie prym wiedzie farmakoterapia. Najczęściej wybieranymi NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) są: ibuprofen, kwas acetylosalicylowy, naproksen czy diklofenak. Silne i przewlekłe stany zapalne zwalcza się natomiast glikokortykoidami.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Olej z czarnuszki to w 100% naturalny produkt o wysokiej koncentracji cennych składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest źródłem m.in. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), mikroelementów, witamin Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Owczarek A., Babińska M., Szyguła-Jurkiewicz B., Chudek J., Przewlekły proces zapalny u pacjentów z ostrymi zespołami wieńcowymi i przewlekłą chorobą nerek, Kardiologia Polska, 4/2011.
- Całkosiński I., Dobrzyński M., Całkosińska M., Seweryn E., Bronowicka-Szydełko A., Dzierzba K., Ceremuga I., Gamian A., Charakterystyka odczynu zapalnego, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 63/2009.
- Kołaczkowska E., Zapalenie (ostre) jako reakcja korzystna dla organizmu – historia badań a najnowsze osiągnięcia, Problemy Nauk Biologicznych, 1-2/2007.
