Szpik kostny to półpłynna tkanka wypełniająca jamy i części gąbczaste kości. U dzieci dominuje szpik kostny czerwony, który wraz z wiekiem stopniowo zastępowany jest szpikiem kostnym żółtym. Ten drugi posiada dużą zawartość komórek tłuszczowych, stąd jego charakterystyczny kolor oraz nazwa. Szpik kostny pełni ważną funkcję w życiu człowieka – wszelkie choroby w jego zakresie są zagrożeniem życia.
Co to jest szpik kostny?
Wyróżniamy szpik kostny czerwony (gdzie zachodzi hematopoeza) oraz szpik kostny żółty (magazynuje energię w postaci komórek tłuszczowych). W organizmie dzieci dominuje szpik kostny czerwony, jednak w miarę dojrzewania ulega on powolnemu zastępowaniu przez komórki tłuszczowe, tworząc szpik kostny żółty. U 20-letniej osoby szpik czerwony można już znaleźć jedynie w jamach szpikowych kości szkieletu osiowego (czaszka, żebra, kręgosłup, mostek, miednica) oraz nasadach kości długich.
W obrębie szpiku kostnego zachodzi intensywna wymiana komórek, które migrują stąd do krążenia ogólnoustrojowego i z powrotem wracają do szpiku. Innymi słowy – szpik opuszczają dojrzewające tutaj komórki, które wraz z krwią przemieszczają się do węzłów limfatycznych i tkanek obwodowych, z kolei z krążenia do szpiku mogą powracać starzejące się neutrofile i komórki dendrytyczne.
Budowa szpiku kostnego
W budowie szpiku kostnego należy wyróżnić zrąb składający się z:
- komórek zrębowych – siateczkowych, fibroblastopodobnych, macierzystych, osteoblastów oraz adipocytów. Tworzą one nisze tkankowe i wydzielają czynniki regulujące wzrost, różnicowanie i migrację hematopoetycznych komórek prekursorowych;
- tkanki łącznej właściwej luźnej, która z kolei zbudowana jest między innymi z proteoglikanów, włókien kolagenowych, siateczkowych i sprężystych.
A także miąższ szpiku zbudowany głównie przez komórki w nim powstające, znajdujące się na różnych etapach dojrzewania.
Funkcja szpiku kostnego
W szpiku kostnym czerwonym – głównie w kościach płaskich i w nasadach kości długich – zachodzi erytropoeza, czyli tworzenie krwinek czerwonych (erytrocytów). Także tutaj miejsce ma ich różnicowanie się do postaci dojrzałej. To jednak nie wszystko. W szpiku kostnym czerwonym powstają dodatkowo granulocyty, monocyty, płytki krwi, limfocyty B oraz prekursory limfocytów T i komórek tucznych. Omawiana tkanka jest źródłem komórek prekursorowych śródbłonka, fibroblastów, osteoblastów oraz chondrocytów.
Szczególną rolę spełniają komórki zrębowe szpiku kostnego. Wykazują bowiem właściwości immunoregulacyjne w stosunku do komórek układu immunologicznego, uczestniczących w inicjacji odpowiedzi zapalnej. W przypadku limfocytów B czynniki wydzielane przez komórki zrębowe szpiku są kluczowe dla rekombinacji genów kodujących przeciwciała, co w efekcie przyczynia się do różnorodności klonów limfocytów B.
Z kolei szpik kostny żółty pełni głównie funkcję magazynującą i energetyczną. Wyróżnia się bardzo wysoką zawartością komórek tłuszczowych, z których organizm może pozyskiwać energię w sytuacjach jej zwiększonego zapotrzebowania.
Szpik kostny – unaczynienie
Szpik kostny, którego otoczenie i ochronę stanowi tkanka kostna, wyróżnia się bogatym unaczynieniem. W związku z tym obserwuje się w nim tzw. przedział śródnaczyniowy i zewnątrznaczyniowy. Najistotniejszym elementem przedziału śródnaczyniowego są naczynia zatokowe szpiku, zasilane przez 2 rodzaje tętnic:
- tętnice odżywcze – wnikają do jamy szpikowej przez otwory odżywcze;
- tętnice z okostnej – wnikają do jamy szpikowej przez kanały osteonów.
Można zatem podsumować, że szpik jest bardzo dobrze unaczynioną tkanką w ciele człowieka.
Zobacz również: Choroba Albersa-Schonberga.
Choroby szpiku kostnego
Do najczęściej diagnozowanych współcześnie chorób szpiku kostnego zaliczamy:
- mielofibrozę;
- białaczkę limfoblastyczną;
- szpiczaka mnogiego;
- przewlekłą i ostrą białaczkę szpikową.
Objawami charakterystycznymi dla chorób szpiku kostnego są przede wszystkim częste zakażenia i infekcje, znaczny spadek odporności oraz przewlekłe zmęczenie. Obserwuje się także splenomegalię, niedokrwistość, bóle kostno-stawowe oraz tendencję do samoistnych krwawień i siniaczenia. Aby ocenić jakość szpiku kostnego (przy podejrzeniu jego chorób lub w trakcie ich leczenia) wykonuje się biopsję szpiku. Zabieg jest bolesny, wykonuje się go w znieczuleniu miejscowym.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny
Kolagen do picia to naturalny produkt z opatentowaną formułą Peptiplus® hydrolizowanego kolagenu. Dzięki temu jest bardzo wysokiej wchłanialności ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Górski J., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
- Kurowska W., Kuca-Warnawin E., Maśliński W., Szpik kostny – funkcje fizjologiczne i udział w patogenezie reumatoidalnego zapalenia stawów, Reumatologia, 4/2010.
