Tiki określa się jako mimowolne, przymusowe i stereotypowe skurcze głównie mięśni mimicznych. Najczęściej tiki obserwuje się w obrębie twarzy, choć nie jest to warunkiem. Wyróżniamy wiele rodzajów tików, najczęściej ruchowe i wokalizacyjne (głosowe). Zjawisko najczęściej dotyczy dzieci, w przypadku dorosłych pojawia się zaledwie u 1%.
Przyczyny tików
W patofizjologii tików odgrywają rolę zaburzenia transmisji licznych neuroprzekaźników, w korze mózgu i jądrach podkorowych. Najważniejszą rolę w patogenezie odgrywają czynniki genetyczne, jednak wyróżnia się także zaburzenia podczas ciąży i porodu, występowanie chorób autoimmunologicznych, alkoholizm, palenie papierosów oraz silny stres. Przy przewlekle powtarzających się tikach warto w pierwszej kolejności wykluczyć choroby neurologiczne, w których przebiegu mogą się one pojawić. Tiki towarzyszą następującym jednostkom chorobowym:
- padaczka ogniskowa;
- mioklonie;
- dystonia;
- pląsawica;
- ADHD, nadruchliwość.
Najcięższym schorzeniem, w przebiegu którego występują tiki organiczne, jest zespół Gillesa Tourette’a (GTS), w którym idiopatyczne tiki ruchowe i głosowe zaczynają się przed 18 rokiem życia, utrzymują się dłużej niż 12 miesięcy, a okres całkowitej remisji nie przekracza trzech kolejnych miesięcy.
Do czynników wpływających na zmniejszenie intensywności tików zalicza się sen, wysiłek fizyczny oraz wszelkie czynności wymagające koncentracji i koordynacji ruchowej, np. jazda na rowerze. Z kolei intensywność tików zwiększa się w stanach pobudzenia emocjonalnego, przy stresie, podczas menstruacji, ogólnego złego samopoczucia oraz różnych stanach chorobowych.
Jak objawiają się tiki?
Wystąpienie tiku poprzedza niespecyficzne, nieprzyjemne odczucie dyskomfortu lub napięcia (np. mrowienie, swędzenie, pieczenie, odczucie ciepła, myśl o konieczności wykonania tiku), czyli tak zwanym sygnałem ostrzegawczym w obrębie tej części ciała, w której w krótkim czasie pojawia się tik. Przykładowo, drapanie w gardle poprzedza wystąpienie tiku wokalnego. Jak wspomniano we wstępie, wyróżniamy wiele rodzajów tików:
- ruchowe – bezcelowe, szybkie i krótkotrwałe nierytmiczne skurcze czynnościowo związanych ze sobą mięśni;
- głosowe – obejmują wydawanie mimowolnych dźwięków lub wypowiadanie niezaplanowanych słów;
- poznawcze (mentalne) – pojawianie się konkretnych myśli, wrażeń i fraz w polu świadomości pacjenta;
- czuciowe – krótkotrwałe i szybkie odczucia somatyczne odczuwane najczęściej na skórze, ale niekiedy i w innych tkankach, niemające przyczyny patofizjologicznej;
- fantomowe – wzorzec powtarzających się odczuć somatycznych, np. uczucia ucisku czy łaskotania;
- blokujące – nagłe zatrzymanie wykonywanej czynności bez utraty przytomności. Przykładem jest przeciągłe jąkanie lub trudności z rozpoczęciem wypowiedzi.
Rodzajów tików jest oczywiście znacznie więcej, powyżej przedstawiono jedynie te występujące najczęściej. Istnieje jeszcze podział obejmujący ich stopień złożoności i wyróżnia tiki proste oraz złożone.
Tiki pojawiają się najczęściej w wieku 5-7 lat i obejmują niekontrolowane mruganie, grymasy twarzy czy potrząsanie głową. Po kilku tygodniach objawy mogą osłabnąć, aby po jakimś czasie ponownie przybrać na sile. U osób dorosłych mogą pojawić się w dowolnym wieku, w zależności od przyczyny dolegliwości.
Zobacz również: Szumy uszne.
Jak leczyć tiki?
Istnieje wiele metod, którymi można próbować zmniejszać nasilenie i częstotliwość tików. Skuteczność poszczególnych metod zależy głównie od przyczyny tików. Na samym początku warto wspomnieć o farmakoterapii, która działa jednak tylko objawowo. Nie istnieją dowody wskazujące na to, że zmienia naturalny przebieg tików. Najczęściej stosuje się neuroleptyki, które dają zadowalające efekty u 70% pacjentów. Niekiedy stosuje się również topiramat, toksynę botulinową typu A czy tetrabenazynę.
Bardzo dobre rezultaty wykazuje również relaksacja, ponieważ nasilanie się tików wykazano w momentach zwiększonego niepokoju oraz stresu. Redukcja stresu pośrednio wpływa więc na zmniejszenie nasilenia tików. Techniki relaksacyjne dodatkowo powodują zmniejszenie napięcia mięśni. Stosuje się trening autogenny Schultza lub trening Jacobsona.
Do pozostałych metod zalicza się: leczenie behawioralne, zwiększanie samoakceptacji pacjenta, zwiększanie świadomości jego rodziny, bioneuro feedback, terapię grupową oraz ekspozycję z powstrzymaniem reakcji. Ta ostatnia jest drugą z najczęściej stosowanych metod, polega na stopniowym wydłużaniu czasu między odczuwaniem impulsu ostrzegawczego a wykonaniem tiku. Wymaga dużej samokontroli i motywacji ze strony pacjenta, jednak przynosi bardzo dobre rezultaty.
Kontrola występowania tików
Metoda kalendarzykowa, zwana także samomonitorowaniem, polega na codziennym zliczaniu tików przez określony czas. Celem jest identyfikacja sytuacji, w których dochodzi do nasilenia objawów. Najczęściej jest stosowana jako element szerszego protokołu terapeutycznego. Pacjentom zaleca się zapisywanie wszystkich szczegółów związanych z tikami, aby łatwiej móc ustalić ich przyczynę i ewentualnie unikać sytuacji, które je nasilają.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny
Kolagen do picia to naturalny produkt z opatentowaną formułą Peptiplus® hydrolizowanego kolagenu. Dzięki temu jest bardzo wysokiej wchłanialności ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Janik P., Behawioralne, farmakologiczne i neurochirurgiczne leczenie tików – aktualny stan wiedzy, Polski Przegląd Neurologiczny, 12/2016.
- Janik P., Milanowski Ł., Szejko N., Tiki psychogenne: charakterystyka kliniczna i częstość występowania, Psychiatria Polska, 48/2014.
- Żarowski M., Młodzikowska-Albrecht J., Steinborn B., Symptomatologia tików oraz zespołu Tourette’a u dzieci i młodzieży. Problemy diagnostyki i terapii, Neurologia Dziecięca, 14/2005.
