Osteogeneza to pojęcie odnoszące się do powstawania kości w rozwoju osobniczym. Pierwotnie płód posiada szkielet chrzęstny, który wraz z upływem czasu i dalszym rozwojem ulega stopniowemu kostnieniu. To złożony proces wymagający uczestnictwa wielu związków odżywczych, hormonów i enzymów. U ludzi kostnienie rozpoczyna się w okolicy 8. tygodnia życia płodowego, trwa natomiast do 20-25 roku życia.
Osteogeneza – jak przebiega?
Osteogeneza jest procesem zwanym również kostnieniem. Podczas niego tkanka chrzęstna przekształca się w tkankę kostną. W fizjologii wyróżniamy 2 mechanizmy, dzięki którym zachodzi prawidłowe kostnienie:
- kostnienie wewnątrzchrzęstne – na początku tkanka kostna zastępuje chrzęstną, po czym ulega skostnieniu;
- kostnienie śródbłoniaste – bezpośrednie przekształcanie pierwotnej tkanki w tkankę kostną, z pominięciem wcześniejszego tworzenia się tkanki chrzęstnej.
Warto jednak wrócić do samego początku. Osteogeneza ma miejsce jeszcze na etapie życia płodowego. Kości kończyn tworzą się z mezodermy (warstwy pośredniej), natomiast kości centralnego szkieletu tworzą się z somity. Kostnienie wewnątrzchrzęstne można przedstawić szczegółowo w 6 etapach:
- I – produkcja przez komórki czynników transkrypcyjnych niezbędnych do aktywacji genów tworzących chrząstkę z komórek pierwotnych;
- II – grupowanie się komórek i przekształcanie ich w chondrocyty;
- III – szybkie namnażanie się chondrocytów i tworzenie bazy dla rozwoju przyszłej kości;
- IV – zahamowanie namnażania chondrocytów i ich stopniowe powiększanie się;
- V – tworzenie macierzy, która może ulec zwapnieniu dzięki węglanom wapnia;
- VI – przebijanie się przez macierz naczyń krwionośnych, co powoduje do obumierania chondrocytów i tworzenia się osteoblastów (komórek kościotwórczych).
Z kolei kości płaskie czaszki powstają wskutek kostnienia śródbłonowego, które odbywa się w obrębie błony tkanki łącznej.
Kiedy następuje osteogeneza?
Osteogenezę obserwuje się w największym stopniu w życiu płodowym oraz w pierwszych miesiącach życia dziecka. Przebiega ona jednak intensywnie aż do momentu ukończenia 20.-25. roku życia (proces zakańcza się w różnym momencie, co jest kwestią indywidualną danej osoby). Zjawisko osteogenezy możemy jednak zaobserwować w każdym wieku w momencie złamania kości i procesu jej regeneracji, czyli zrastania się odłamów.
Wydłużanie kości
Podczas osteogenezy następuje również wydłużanie się kości. Odbywa się ono w miejscu połączenia trzonowo-nasadowego, proces zależy więc od nasadowych płytek chrzęstnych, zwanych również wzrostowymi. W kierunku trzonu kości komórki chrzęstne przekształcają się w macierz zwapniałą. Kostnienie chrząstek kończyn wymaga dużych nakładów wapnia i fosforu, dlatego tak dużą uwagę zwraca się na dietę bogatą w minerały w przypadku kobiet ciężarnych oraz u dzieci i młodzieży. Bardzo ważna jest także suplementacja witaminy D i witaminy K. W momencie narodzin trzony kości są w dużym stopniu skostniałe, lecz ich nasady pozostają chrzęstne. Wtórne ośrodki kostnienia pojawiają się w nasadach w ciągu kilku pierwszych lat po urodzeniu. Warto przy tym wiedzieć, że kostnienie rozprzestrzenia się promieniście.
Osteogeneza dystrakcyjna
W medycynie spotkać można 2 pojęcia osteogenezy. Pierwsze dotyczy omówionego wyżej kostnienia kości, z kolei drugim jest osteogeneza dystrakcyjna mająca duże znaczenie w stomatologii czy ortopedii. To metoda zabiegowa umożliwiająca wydłużenie kości, niekiedy nawet o kilka centymetrów. Osteogeneza dystrakcyjna środkowej części twarzoczaszki oraz kompleksu szczękowego zrewolucjonizowała leczenie wad wrodzonych oraz nabytych, których leczenie jeszcze do niedawna było niezwykle skomplikowane, ograniczone i niekompletne.
Osteogeneza dystrakcyjna polega na przecięciu kości bez naruszenia ciągłości okostnej, po czym wykonuje się stopniowe odsuwanie od siebie powstałych w ten sposób fragmentów kości. Odbywa się to przy użyciu specjalnych rusztowań i stelaży. Osteoblasty każdego dnia wypełniają utworzoną lukę, tworząc w niej pełnowartościową kość.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny
Kolagen do picia to naturalny produkt z opatentowaną formułą Peptiplus® hydrolizowanego kolagenu. Dzięki temu jest bardzo wysokiej wchłanialności ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kulewicz M., Osteogeneza dystrakcyjna w chirurgii ortognatycznej, Acta Clinica, 2/2001.
- Bartel H., Embriologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2020.
- Mescher A., Histologia Junqueira, Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2020.
