Zatrucie pokarmowe to choroba przewodu pokarmowego, wywołana najczęściej spożyciem żywności skażonej drobnoustrojami bądź toksynami bakteryjnymi. Manifestuje się szeregiem dolegliwości żołądkowo-jelitowych, jak np. ból brzucha, biegunki czy wymioty. Bardzo ważne jest wczesne działanie, zaś przy silnych zatruciach konieczna bywa hospitalizacja.
Zatrucie pokarmowe – przyczyny
Główną, najczęstszą przyczyną zatruć pokarmowych jest przeniknięcie do żołądka lub jelit patogenów chorobotwórczych, zwykle bakterii produkujących toksyny. Mogą one dostać się do dróg pokarmowych wraz z żywnością lub skażoną wodą, a także mogą przeniknąć przez barierę krwi. Z reguły patogenami wywołującymi zatrucia pokarmowe u ludzi są:
- Campylobacter – zgodnie ze statystykami wywołują największą liczbę zatruć pokarmowych w Polsce. Znaleźć je można w mięsie drobiowym, rzadziej nieco w innych gatunkach mięsa bądź w niepasteryzowanym mleku. Pierwsze objawy występują z reguły po 2-4 dniach i są to: wysoka gorączka, nudności, biegunki z krwią, a nawet ostre zapalenie żołądka i jelit. O ile u osób zdrowych objawy ustępują po ok. 7 dniach, to w przypadku grupy podwyższonego ryzyka (dzieci, osób starszych lub o długotrwale obniżonej odporności) może dojść do poważnych powikłań;
- Salmonella – znajduje się w mięsie, mleku i jego przetworach, jajach, często również w owocach morza. Po zatruciu Salmonellą pojawiają się nudności, wymioty, krwawe biegunki;
- Jad kiełbasiany – jedna z najgroźniejszych przyczyn zatruć pokarmowych. Toksynę produkują bakterie Clostridium botulinum, żyjące głównie w glebie. Zagrożeniem w diecie człowieka są konserwy, przetwory, a także miód. Pierwszymi objawami zatrucia są nudności, wymioty, silne bóle brzucha. Dość charakterystyczne jest u niektórych pacjentów porażenie poszczególnych grup mięśni, podwójne widzenie i opadanie powiek;
- Gronkowiec złocisty – można się nią zarazić od innego człowieka, drogą kropelkową lub podczas stosunku seksualnego. Najczęściej źródłem pokarmowym zatruć są krojone wędliny, mielone mięso, ryby, mleko i produkty mleczne, wyroby garmażeryjne, lody, ciastka, kremy i produkty warzywne. Co interesujące, toksyna gronkowca wykazuje bardzo wysoką odporność na działanie wysokiej temperatury,
a objawy mogą wystąpić już 2 godziny po jej spożyciu; - Bacillus cereus – wywołuje głównie biegunki i wymioty, a jej zarodniki mogą przetrwać gotowanie. Zdarza się po spożyciu potraw ryżowych, ziemniaczanych, makaronowych i serowych, które były przechowywane w cieple.
Takich patogenów jest jednak znacznie więcej.
Zatrucie pokarmowe – objawy
Zatrucia pokarmowe mogą mieć różnorodny obraz kliniczny, w zależności od czynników takich jak rodzaj patogenu, stan zdrowia i wiek osoby zakażonej czy nawet ogólna odporność człowieka. Najczęstszymi objawami zatruć pokarmowych są jednak nudności, wymioty, wzdęcia, silny ból brzucha, biegunka, stan podgorączkowy lub gorączka. Wystąpienie takich dolegliwości, zwłaszcza jeśli nie ustępują po odpoczynku i domowych metodach lub wręcz się nasilają, należy pilnie skonsultować z lekarzem.
Zatrucie pokarmowe – diagnostyka
Zlecone badania w dużej mierze uzależnione są od wywiadu zdrowotnego przeprowadzonego z pacjentem oraz rodzaju i intensywności zgłaszanych objawów. Dalsza diagnostyka różni się więc od przypadku, a obejmować może: posiew kału, badanie na pasożyty, testy na toksyny, badanie na rotawirusy/norowirusy (szczególnie u dzieci), badania krwi i moczu. Dokładniejsza diagnostyka zlecana jest w sytuacjach, w których występuje gorączka przekraczająca 38,5 stopni C, objawy trwają powyżej 3 dni lub dotyczą grup pacjentów podwyższonego ryzyka (dziecko, senior, osoba z obniżoną odpornością).
Zatrucie pokarmowe – leczenie
Przy lżejszych, mniej niepokojących objawach można spróbować postępowania domowego. Obejmuje ono zwymiotowanie tego, co się zjadło, by organizm pozbył się tego, co zalega w jelitach. Przy biegunkach można zażyć węgiel aktywowany, zaś przy wzdęciach i gazach dobrze sprawdza się napar z mięty pieprzowej lub kopru włoskiego. Warto pić często, ale powoli i małymi łykami, by nie dopuścić do odwodnienia organizmu. Organizm musi mieć siłę na walkę z zatruciem, dlatego powinno się stosować lekkostrawną dietę (głodówka jest raczej przeciwwskazana), domowe elektrolity oraz odpoczynek i sen.
W niektórych przypadkach pojawia się konieczność leczenia przyczynowego, a więc podaż antybiotyków. Rzadziej wymagana jest hospitalizacja, podczas której wykonuje się płukanie żołądka, farmakoterapię dożylną lub jeszcze inne formy leczenia zlecone przez lekarza.
Bibliografia
- Zatrucie pokarmowe – co warto wiedzieć?, pacjent.gov.pl.
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
- Gładysz A., Pazgan-Simon M., Fleischer K., Food-borne diseases – a freguent problem in ordinary clinical practice, Przewodnik Lekarza, 8/2006.
