Fluor to pierwiastek chemiczny z grupy fluorowców, o liczbie atomowej 9. Ze względu na wysoką aktywność chemiczną, nie występuje naturalnie w stanie wolnym. Omawiany pierwiastek jest konieczny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, nadmiar jednak może wiązać się z negatywnymi konsekwencjami.
Fluor w organizmie człowieka
W ludzkim ustroju znajduje się średnio 3 mg fluoru w każdym 1 kg masy ciała. W przypadku dzieci blisko 80% pobranego fluoru ulega wykorzystaniu przez rosnące kości i zęby. Z kolei u osób młodych oraz w średnim wieku około połowa tej puli jest wykorzystana do przebudowy kości.
Dzienne zapotrzebowanie na fluor zmienia się w zależności od wieku, płci i masy ciała. Dla przykładu, dzieci w wieku 9-13 lat o masie ciała około 40 kg potrzebują 2,0 mg fluoru na dobę, zaś dorośli mężczyźni o masie ciała około 76 kg wymagają podaży 3,8 mg tego pierwiastka na dobę. Dawka toksyczna wynosi powyżej 20 mg fluoru na dobę.
Działanie przeciwpróchnicze fluoru
Fluor wykazuje właściwości przeciwpróchnicze, co dzieli się na 2 okresy: przederupcyjny i poerupcyjny. Działanie przed wyrznięciem zęba polega na wpływie na pierwotną mineralizację organicznej matrycy zęba i przederupcyjnym dojrzewaniu szkliwa. W procesie amelogenezy fluor pełni funkcje:
- katalizatora powstawania mineralnej fazy szkliwa;
- całkowicie lub częściowo zastępuje jony hydroksylowe powodując powstawanie fluoroapatytu;
- sprzyja prawidłowemu tworzeniu sieci krystalicznej szkliwa;
- uczestniczy w procesie usuwania wody i substancji organicznych z nowo odłożonego szkliwa.
Wymienione działania sprzyjają mniejszej rozpuszczalności szkliwa w kwasach po wyrznięciu zęba. Natomiast w okresie poerupcyjnym fluor wpływa na:
- przebieg procesów demineralizacji i remineralizacji;
- odkładanie płytki bakteryjnej przez zakłócenie początkowej adherencji bakterii do nabytej błonki zęba;
- obniżanie metabolizmu węglowodanowego bakterii płytki.
Do niedawna za główny mechanizm kariostatycznego działania fluoru uważano jego wbudowywanie do apatytu podczas rozwoju zęba. Dlatego też w celach zapobiegawczych szeroko zalecano endogenny dowóz fluoru w okresie rozwoju. Obecnie uważa się jednak, że zasadniczym mechanizmem zapobiegawczego działania fluoru jest oddziaływanie miejscowe poprzez odkładanie się w szkliwie i zmniejszanie produkcji kwasów przez bakterie płytki nazębnej.
Podsumowując, fluor hamuje demineralizację i zwiększa mineralizację tkanki zębów. Jednocześnie ogranicza metabolizm i wzrost bakterii próchnicotwórczych. W rezultacie następuje obniżenie ryzyka rozwoju próchnicy.
Zobacz również: Fluoryzacja zębów.
Pozostałe właściwości fluoru
Wykazano, że fluor:
- bierze udział w procesie tworzenia się tkanki kostnej;
- hamuje rozwój zmian miażdżycowych w aorcie i innych naczyniach tętniczych;
- może być wykorzystywany w terapii przeciwnowotworowej i zakażeń układu moczowego.
Jednocześnie częstym tematem dyskusji jest szkodliwe działanie omawianego pierwiastka. Wykazano bowiem, że odpowiednio długa ekspozycja na wysokie stężenia fluory powoduje działanie toksyczne. Pierwszym objawem nadmiaru fluoru w organizmie jest powstawanie białych plamek na szkliwie. Następnie szkliwo to ciemnieje i pęka. Zmiany odnotowuje się także na tkance kostnej – kości stają się bowiem bardziej kruche. Do pozostałych szkodliwych efektów nadmiaru fluoru zalicza się:
- sztywnienie więzadeł;
- degenerację nabłonka kanalików nerkowych;
- przerost i zanik miąższu nerek;
- stanu zapalne i zmiany martwicze w obrębie wątroby;
- hamowanie syntezy białek;
- zaburzenie wydzielania hormonów tarczycy;
- objawy neurotoksyczne.
Szczególną uwagę należy zwrócić na zmiany neurodegeneracyjne związane z nadmiarem fluoru w organizmie. Następuje bowiem uszkodzenie struktur móżdżku, kory mózgowej i hipokampa, co z kolei wpływa na zahamowanie syntezy neurotransmitterów i obniża zdolność uczenia się. Wykazano, że fluor może mieć szkodliwy wpływ na inteligencję, zwłaszcza u dzieci. Aby negatywne zmiany jednak zaszły, ekspozycja na fluor musi być bardzo duża i długotrwała. Nie ma zatem przeciwwskazań do przeciwpróchniczej profilaktyki fluorkowej czy spożywania produktów zawierających fluorki.
Zobacz również: Fluoroza.
Polecane produkty:
|
Naturalny koenzym Q10
Koenzym Q10 bioalgi to naturalny produkt, uzupełniający niedobory tej ważnej dla organizmu substancji. Jest to czysty izomer trans, taki sam jak występuje w ciele człowieka. Dzięki temu posiada bardzo wysoką biodostępność (wchłanialność) ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Jańczuk Z., Kaczmarek U., Lipski M., Arabska-Przedpełska B., Stomatologia zachowawcza z endodoncją, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
- Błaszczyk I., Ratajczak-Kubiak E., Birkner E., Korzystne i szkodliwe działanie fluoru, Farmacja Praktyczna, 9/2009.
- Kaczmarek U., Kowalczyk W., Gozdowski D., Olczak-Kowalczyk D., Wiedza stomatologów w zakresie kariostatycznego działania fluoru, Nowa Stomatologia, 3/2018.
