Płyn mózgowo-rdzeniowy to przezroczysta ciecz pełniąca rolę mechanicznej ochrony mózgowia i rdzenia kręgowego oraz umożliwiająca wyrównanie ciśnienia międzyczaszkowego. Wypełnia wielkie przestrzenie, jakie stanowią komory mózgowia, zbiorniki oraz jama podpajęczynówkowa mózgowa i rdzenia kręgowego.
Fizjologia płynu mózgowo-rdzeniowego
Płyn mózgowo-rdzeniowy wytwarzany jest przez sploty naczyniówkowe komór mózgowia z osocza krwi na drodze filtracji, dyfuzji ułatwionej i transportu czynnego. Głównym miejscem syntezy płynu są sploty naczyniówkowe komór bocznych, komory trzeciej i komory czwartej, a także naczynia włosowate mózgu. Dowodem wydzielania tej cieczy przez sploty naczyniówkowe jest fakt, że po ich usunięciu wydzielanie płynu znacznie się zmniejsza. Ogólna objętość wytworzonego, krążącego po organizmie płynu mózgowo-rdzeniowego wynosi średnio około 200 ml, z czego 50 ml znajduje się w komorach mózgowia, a 150 ml w przestrzeni podpajęczynówkowej.
Omawiany płyn ulega wchłonięciu przez całą powierzchnię pajęczynówki. Inną drogą odpływu są przestrzenie chłonne nerwów mózgowych i rdzeniowych. Krąży on stale po organizmie odpływając z komór bocznych przez otwory międzykomorowe do komory trzeciej. Następnie kieruje się przez wodociąg mózgu do komory czwartej. Ostatecznie przedostaje się przez otwory boczne oraz otwór pośrodkowy do zbiornika móżdżkowo-rdzeniowego i przestrzeni podpajęczynówkowej. Można podsumować, że płyn ten ulega stałej wymianie.
Płyn mózgowo-rdzeniowy – objętość
Jak wspomniano, objętość płynu mózgowo-rdzeniowego wynosi około 200 ml. Ilość ta może jednak się zmieniać w stanach patologicznych. Najpopularniejszą przyczyną zwiększonej objętości płynu mózgowo-rdzeniowego jest wodogłowie. Do wodogłowia dojść może w efekcie blokady przepływu między komorami lub spadku zdolności resorpcyjnej kosmków pajęczynówkowych.
Skład chemiczny płynu mózgowo-rdzeniowego
Mimo, że płyn mózgowo-rdzeniowy powstaje z osocza, skład obu tych płynów różni się między sobą. W płynie mózgowo-rdzeniowym można wyróżnić:
- jony sodu, potasu, wapnia, magnezu i chloru;
- jony HCO3-;
- fosfor nieorganiczny;
- białko;
- glukozę;
- kreatyninę;
- kwas moczowy.
W porównaniu do osocza krwi płyn mózgowo-rdzeniowy zawiera znacznie więcej jonów chloru i magnezu, przy jednocześnie mniejszej zawartości jonów potasu, wapnia, glukozy, fosforanów czy mocznika.
Znajomość składu chemicznego tego płynu jest istotna w medycynie, ponieważ odchylenia od normy mogą wskazywać na rozwój wielu schorzeń i chorób. Płyn mózgowo-rdzeniowy do badania można pobrać na 3 sposoby: przez punkcję podpotyliczną (ze zbiornika móżdżkowo-rdzeniowego), przez punkcję lędźwiową (z kanału kręgowego) lub z komór bocznych przez otwory trepanacyjne czaszki.
Jakie funkcje pełni płyn mózgowo-rdzeniowy?
Płyn mózgowo-rdzeniowy pełni wiele ważnych funkcji. Przede wszystkim chroni mózgowie przed uszkodzeniami, zwłaszcza mechanicznymi pochodzącymi z zewnątrz. Funkcję tę pełni wspólnie z oponami mózgowia. Ponadto zapewnia i warunkuje prawidłową wymianę składników chemicznych między poszczególnymi ośrodkami mózgowia oraz zmniejsza ciężar mózgowia, o czym mówi prawo Archimedesa.
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom IV, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Łasiński W., Anatomia głowy dla stomatologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993.
- Konturek S., Fizjologia, Tom IV, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998.
