Penicylina to pierwszy antybiotyk odkryty i wyizolowany z pleśni Penicillium notatum, który zrewolucjonizował leczenie chorób zakaźnych i uratował miliony istnień. Do dziś znajduje szerokie zastosowanie w medycynie, pozostając jednym z najczęściej stosowanych leków przeciwbakteryjnych. Przed jej zastosowaniem należy jednak wykluczyć uczulenie, ponieważ reakcje alergiczne na penicylinę są stosunkowo częste.
Penicylina – charakterystyka
Penicyliny są szeroko stosowaną grupą bakteriobójczych antybiotyków, stanowiąc przy tym pierwszą i jednocześnie najstarszą grupę antybiotyków β-laktamowych. Pozyskuje się je przy użyciu pleśni Penicillium. W swojej strukturze chemicznej zawierają pierścień tiazolidynowy sprzężony z pierścieniem beta laktamowym. Przedstawicielami są: penicylina benzylowa, penicylina fenoksymetylowa.
Ciekawostką jest, że tego typu lek odkrył Aleksander Fleming już w 1928 roku, a jego odkrycie było w dużej mierze przypadkowe. Pozostawił on bowiem w laboratorium szalki Petriego zaszczepione bakteriami i udał się na wakacje. Po powrocie wspólnie z przyjacielem i wcześniejszym współpracownikiem, Danielem Prycem, przeglądał uzyskane kolonie bakterii. Na jednej z nich zauważyli zakażenie pleśnią, wokół której był obszar czysty od bakterii. Stało się to punktem wyjścia do dalszych badań.
Jak działa penicylina?
Mechanizm działania penicylin polega przede wszystkim na blokowaniu aktywności enzymów bakteryjnych transpeptydaz (PBP) uczestniczących w ostatnim etapie syntezy peptydoglikanu ściany komórki bakteryjnej. Do zablokowania tych enzymów może dojść dzięki strukturalnemu podobieństwu omawianych antybiotyków do naturalnego substratu dla enzymu, czyli układu dwóch reszt alaniny będącego częścią podstawowej jednostki budującej mureinę – składnika ściany komórkowej bakterii. W rezultacie tego komórka bakteryjna pozbawiona prawidłowo działającego enzymu nie jest w stanie syntetyzować ściany bakteryjnej. Wzrasta jej przepuszczalność, a w ostateczności odbywa się samozniszczenie komórki.
Zobacz również: Bakteryjne zapalenie języka.
Penicylina – wskazania
Jako że jest to antybiotyk, znajduje zastosowanie w zwalczaniu różnorodnych infekcji bakteryjnych. Mówiąc dokładniej, grupa antybiotyków penicylinowych wykorzystywana jest do zwalczania szczepów:
- paciorkowców (Streptococcus pneumoniae);
- gronkowców;
- Clostridium i Actinomyces;
- Bacillus anthracis, Pasteurella;
- dwoinek Gram-ujemnych;
- beztlenowych ziarenkowców;
- krętków (Treponema, Borrelia, leptospiry);
- gonokoków i meningokoków.
Przez wzgląd na spektrum i aktywnością przeciwbakteryjną wyróżnia się:
- penicyliny o wąskim spektrum takie jak penicylina benzylowa (G) i penicylina fenoksymetylowa;
- penicyliny przeciwgronkowcowe w tym kloksacylina;
- penicyliny szerokowachlarzowe, które są aktywne wobec bakterii Gram (+), Gram (-) i beztlenowców (Amoksycylina, Ampicylina, Azlocylina, Karbenicylina, Mezlocylina, Piperacylina, Tykarcylina).
Antybiotyki z grupy penicylin uznaje się za najbezpieczniejsze i najlepiej tolerowane ze znanych antybiotyków. Niemniej jednak są bardzo groźne dla osób uczulonych na substancję czynną i jej pochodne.
Zobacz również: Antybiotykoterapia.
Penicylina – przeciwwskazania
Bezwzględnym przeciwwskazaniem do zastosowania penicyliny jest uczulenie na ten lek, co może być wówczas śmiertelne. Objawy alergii mogą obejmować wysypkę, obrzęk, duszności, a w skrajnych przypadkach wstrząs anafilaktyczny. Pacjenci uczuleni na penicyliny mogą ponadto reagować na cefalosporyny – należy poinformować lekarza o wszelkich wcześniejszych reakcjach alergicznych. Przy przewlekłych chorobach nerek i/lub wątroby warto rozważyć inny rodzaj antybiotyku.
Co istotne, penicylina jest bezpieczna dla dzieci i kobiet ciężarnych. Co więcej, jest ona lekiem pierwszego wyboru w leczeniu wielu infekcji bakteryjnych u dzieci, w szczególności zapalenia gardła wywołanego przez paciorkowce grupy A (GAS). W odniesieniu do kobiet w ciąży warto zaznaczyć, że dobrze przenika przez łożysko, ale nie powoduje szkodliwego działania przy prawidłowej funkcji nerek. Jak wszystkie antybiotyki, tak i penicylina nie będzie skuteczna w zwalczaniu infekcji wirusowych.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki bioalgi
Olej z czarnuszki to w 100% naturalny produkt o wysokiej koncentracji składników odżywczych. Jest źródłem m.in. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, mikroelementów, witamin. Wykazuje działanie antygrzybiczne, przeciwwirusowe, antyalergiczne, ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Ubysz J., Tobiasz E., Penicylina – pleśń która ratuje życie, Analit 2 (2016) 152–154.
- Rutkiewicz A., Penicylina dla Powstania Warszawskiego, Lekarz Wojskowy, 3/2023.
