Utrata apetytu to objaw, który może mieć wiele przyczyn – zarówno patologicznych, jak i fizjologicznych. Problem ten nasila się zwłaszcza u osób starszych, co może wiązać się z niedoborami pokarmowymi w tej grupie wiekowej. Jeśli brak łaknienia ma charakter przewlekły, z pewnością warto skonsultować się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej.
Utrata apetytu – przyczyny
Patologiczne przyczyny utraty apetytu mogą być następujące:
- czynniki psychiczne, np. depresja, stany lękowe, fobie, anoreksja, zaburzenia odżywiania, wypalenie zawodowe, zespół stresu pourazowego;
- infekcje i choroby o charakterze ostrym – angina, grypa, przeziębienie, infekcje układu moczowego, choroby pasożytnicze;
- choroby przewlekłe, zwłaszcza takie jak nowotwory, choroby nerek, wątroby, tarczycy, serca, schorzenia autoimmunologiczne;
- przewlekła terapia sterydami, immunosupresyjna, radioterapia;
- problemy układu pokarmowego, np. choroba refluksowa przełyku, celiakia, wrzody żołądka i/lub dwunastnicy, zespół jelita drażliwego, choroba Leśniowskiego-Crohna;
- stosowanie używek, zwłaszcza alkoholu.
Utrata apetytu jest dość częsta u osób starszych, ponieważ wiąże się u nich z brakiem odczuwania głodu, a po części także z szybszym i/lub silniejszym działaniem sygnałów sytości. Kluczową rolę w powyższych procesach odgrywają hormony regulujące łaknienie pochodzące z przewodu pokarmowego i tkanki tłuszczowej. Proces starzenia może prowadzić do zmian w centralnym mechanizmie kontroli apetytu. Dodatkowo seniorzy mogą w mniejszym stopniu odczuwać zapach i smak, co nie zachęca do spożywania posiłków. Podobnie niższy poziom aktywności fizycznej sprawia, że organizm nie ma tak dużego zapotrzebowania kalorycznego, co osoby młodsze.
Do grona czynników fizjologicznych powodujących utratę apetytu zaliczyć możemy natomiast silny stres w życiu codziennym, niewyspanie się, tremę, nadmiar obowiązków, poczucie smutku i żalu, a nawet przemęczenie fizyczne. Kobiety przechodzące menopauzę mogą odczuwać niższy poziom apetytu, podobnie jak osoby żyjące w biegu (mające szybkie tempo życia).
Utrata apetytu – objawy i konsekwencje
Bezpośrednie objawy związane z utratą apetytu prezentuje się następująco:
- brak chęci do jedzenia, nawet ulubionych potraw;
- odczuwanie sytości już po kilku kęsach;
- odruchy wymiotne przy zapachu lub smaku jedzenia;
- jedzenie z przymusu lub całkowite unikanie posiłków;
- utrata wagi (jeśli problem trwa dłużej).
Nierzadko utracie apetytu towarzyszą objawy ogólne takie jak na przykład zmęczenie i senność, spadek koncentracji, objawy depresyjne, zaburzenia pamięci i równowagi, nudności, wzdęcia, bóle brzucha, bóle głowy, zaburzenia defekacji i mikcji. Wszystko to może być konsekwencją odwodnienia i narastających niedoborów pokarmowych. Konsekwencje długoterminowe utraty apetytu to: spadek masy ciała, zaburzenia hormonalne, niepłodność, niedobory żywieniowe i związane z nimi dolegliwości, zaburzenia funkcji ważnych narządów wewnętrznych. Jeśli utrata apetytu trwa powyżej 5 dni lub towarzyszą jej niepokojące objawy, warto udać się do lekarza.
Utrata apetytu – leczenie
Utratę apetytu przede wszystkim leczy się przyczynowo, dlatego tak ważne jest określenie, skąd bierze się ten problem. Przykładowo przy problemach psychicznych nieoceniona będzie pomoc psychiatry lub wsparcie psychoterapeutyczne, natomiast przy infekcjach bakteryjnych wdraża się antybiotyki. Możliwość wyleczenia nie istnieje przy chorobach przewlekłych. Tutaj dąży się do ustabilizowania ich i uzyskania jak najdłuższego okresu remisji. Do grona domowych sposobów leczenia problemów z apetytem zaliczyć można między innymi:
- picie wody i naparów ziołowych wzbudzających apetyt (np. z mięty pieprzowej, rumianku, kopru włoskiego);
- aktywność fizyczną na świeżym powietrzu;
- jedzenie częściej, ale mniejszych objętościowo porcji;
- mocne doprawianie dań, by były zachęcające zarówno smakowo, jak i aromatycznie;
- spożywanie produktów lekkostrawnych, po których nie pojawi się uczucie ciężkości i szybkiego „zapełnienia się”;
- jedzenie powolne, w spokoju, w miłym otoczeniu, bez pośpiechu;
- stosowanie naturalnych pobudzaczy apetytu, takich jak np. chrzan, czosnek, sok z cytryny, ocet jabłkowy czy gorzka czekolada.
Domowe metody mogą być jednak uzupełnieniem działań, a nie podstawą postępowania, jeśli u pacjenta występują choroby przewlekłe.
Bibliografia
- Kaźmierczak-Wojtas N., Niedzielski A.,Anorexia nervosa – rys historyczny i ewolucja kryteriów diagnostycznych, Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 79/2016.
- Wernio E., Dardzińska J., Małgorzewicz S., Anoreksja wieku podeszłego – epidemiologia, przyczyny, konsekwencje zdrowotne, Geriatria, 10/2016.
