Parasomnia to szerokie pojęcie opisujące różnego rodzaju nieprawidłowe zachowania, ruchy, emocje czy wrażenia sensoryczne pojawiające się w trakcie snu, zasypiania lub wybudzania. Choć wiele osób kojarzy ją głównie z lunatykowaniem (somnambulizmem), obejmuje ona znacznie szersze spektrum zjawisk, Może to być od koszmarów sennych i lęków nocnych, po rozmowy przez sen czy gwałtowne ruchy podczas marzeń sennych. Zaburzenia te mogą wpływać nie tylko na jakość snu, ale również na codzienne funkcjonowanie i bezpieczeństwo osoby śpiącej. Diagnostyką oraz leczeniem parasomnii zajmuje się zazwyczaj neurolog lub specjalista medycyny snu (somnolog), a w niektórych przypadkach także psychiatra. Wczesne rozpoznanie i odpowiednia terapia pozwalają skutecznie ograniczyć objawy, a także poprawić jakość snu. Przekłada się to bezpośrednio na lepsze samopoczucie i regenerację organizmu.
Parasomnia – rodzaje i objawy
W medycynie parasomnie dzieli się na dwie główne grupy, zależnie od fazy snu, w której występują. Są to parasomnie NREM (faza snu głębokiego, bez marzeń sennych) oraz parasomnie REM (faza snu z marzeniami sennymi).
W pierwszej grupie wyszczególnia się między innymi:
- somnambulizm (lunatykowanie) – polega na wykonywaniu automatycznych czynności ruchowych w trakcie snu, przy zachowaniu częściowego stanu świadomości, jednak bez pełnej przytomności. Taka osoba może na przykład chodzić po domu, siadać na łóżku lub wykonywać bardziej złożone czynności. To dość częste zjawisko u dzieci, które ustępuje samoistnie w wielu przypadkach wraz z dojrzewaniem organizmu i dorastaniem;
- lęki nocne – nagłe, intensywne przebudzenia z krzykiem, przerażeniem, często z brakiem kontaktu i brakiem pamięci zdarzenia. Taka osoba może wybudzać się intensywnie, z płaczem, nadmierną potliwością ciała. Może przy tym pamiętać koszmar, który się przyśnił, jak również może od razu go zapomnieć, po czym pozostaje wyłącznie uczucie lęku;
- zdezorientowane przebudzenia – człowiek budzi się, ale jest zdezorientowany, zdezorganizowany, często nie pamięta zdarzenia. Nie towarzyszy temu jednak lęk czy silne uczucie strachu.
Z kolei do grona parasomnii REM zaliczyć można:
- RBD – człowiek „odgrywa” sny, a ich w trakcie może mówić, kopać, bić, krzyczeć (często wiąże się to z agresją we śnie). Problem bywa mylnie uznawany za lunatykowanie;
- koszmary senne – bardzo realistyczne, przerażające sny, po których osoba się budzi i pamięta szczegóły;
- paraliż przysenny – chwilowa niemożność poruszania się przy zasypianiu lub budzeniu się, często z uczuciem obecności czegoś niepokojącego.
Do grona pozostałych parasomnii zalicza się między innymi mówienie przez sen (somnilokwia), bruksizm (zgrzytanie zębami w czasie snu), nokturia (częste oddawanie moczu w nocy), seksomnia (podejmowanie czynności seksualnych podczas snu, bez świadomości).
Parasomnia – przyczyny
Dokładne przyczyny parasomnii wciąż nie zostały jeszcze w pełni poznane. Mimo tego wzbudzają zainteresowanie od dziesiątek lat, przez co stale trwają nad nimi interesujące badania. Uważa się, że kluczowymi czynnikami ryzyka parasomnii są:
- niedojrzałość układu nerwowego w przypadku małych dzieci – ich mózg nie w pełni kontroluje przejścia między fazami snu, stąd częstsze lunatykowanie, lęki nocne;
- predyspozycje genetyczne – omawiane problemy mogą występować rodzinnie;
- zmiany hormonalne – u nastolatków mogą nasilać niektóre zaburzenia snu, podobnie jak u pacjentów z chorobami endokrynologicznymi;
- stres, lęk, napięcie emocjonalne;
- zaburzenia psychiczne – udowodniono, że depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia dysocjacyjne mogą współwystępować z parasomniami;
- nieregularny sen / niedobór snu, co docelowo zaburza cykle snu, zwiększa ryzyko parasomnii;
- zbyt dużo bodźców przed snem (ekrany, hałas);
- zmiany strefy czasowej, jet lag, praca zmianowa;
- alkohol i substancje psychoaktywne;
- stosowanie niektórych leków, np. nasennych, przeciwdepresyjnych, neuroleptyków;
- choroby neurodegeneracyjne i somatyczne, np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, padaczka nocna, choroba refluksowa;
- wysoka gorączka;
- zespół niespokojnych nóg.
Jeśli parasomnie są częste, intensywne lub niebezpieczne (np. lunatyk wchodzi na balkon), zaburzają codzienne funkcjonowanie (niewyspanie, lęk przed snem), a także gdy towarzyszą im inne objawy neurologiczne (drgawki, silne agresje) warto skonsultować się z lekarzem.
Diagnostyka parasomnii
Podstawą diagnostyki parasomnii jest wywiad. Jednak bardzo często uzupełnia się go o bardziej szczegółowe badania, np. polisomnografię, video-EEG, badania psychiatryczne, rezonans magnetyczny mózgu czy nawet badania krwi. Na tej podstawie lekarz może ustalić dalsze postępowanie, które jednak z reguły ukierunkowane jest na zwalczanie objawów przez wzgląd na brak znajomości dokładnych przyczyn problemu.
Parasomnia – leczenie
Pacjent powinien zadbać o właściwą higienę swojego snu (stałe godziny snu, spokojna rutyna wieczorna, unikanie ekranów i pobudzenia przed snem), redukcję stresu, unikanie alkoholu i leków nasennych.
Terapia poznawczo-behawioralna bywa skuteczna w przypadku koszmarów, paraliżu przysennego, bezsenności towarzyszącej parasomniom i obejmuje m.in. terapię wyobrażeniową. Leczenie farmakologiczne (tylko gdy konieczne) jest zarezerwowane dla poważnych, częstych lub niebezpiecznych przypadków, szczególnie u pacjentów dorosłych.
Polecane produkty:
|
Chlorella 100% naturalna
Chlorella w tabletkach to naturalna alga z rozerwaną ścianą komórkową (patent) w postaci suplementu diety. Jest bogatym źródłem witamin, minerałów, chlorofilu i innych, ważnych składników odżywczych. Wspiera oczyszczanie organizmu z metali ciężkich ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Singh S., Kaur H., Khawaja I., Singh S., Parasomnias: A Comprehensive Review, Cureus, 10/2018.
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
