Kubki smakowe to skupiska komórek receptorowych zlokalizowanych głównie na błonie śluzowej języka. Odpowiadają za odbiór i rozpoznawanie wrażeń smakowych.
Występowanie
Kubki smakowe występują przede wszystkim w obrębie języka (jego górnej powierzchni), w mniejszej ilości lokalizują się jednak również na powierzchni twardego i miękkiego podniebienia, nagłośni oraz łuków podniebienia. W jeszcze mniejszej ilości kubki smakowe można znaleźć na krtani.
Komórki te lokalizują się w brodawkach smakowych, przy czym jedna brodawka smakowa zawiera około 250 kubków smakowych. Należy wspomnieć, że kubki smakowe umiejscowione są głównie w brodawkach okolonych i liściastych, w ich bocznych częściach. Z kolei w brodawkach grzybowatych są one mniej liczne lub nie występują wcale. Jednak jeśli występują, zlokalizują się na grzbiecie brodawki, a nie na jej powierzchniach bocznych. Ciekawostką jest, że około 20% brodawek grzybowatych pozostaje niewrażliwe na czucie smaku.
Kubki smakowe – budowa
Kubki smakowe składają się z wielu komórek układających się w twory beczkowatego kształtu. Ich centralną część zajmują komórki smakowe wrzecionowatego kształtu, z kolei obwód komórki podporowe. Jeden kubek tworzy na powierzchni por smakowy, przez który górny biegun komórek smakowych z mikrokosmkami na powierzchni kontaktuje się z jamą ustną.
Omawiane komórki są wpuklone w nabłonek błony śluzowej i podstawą opierają się o blaszkę właściwą. Górny koniec kubka nie dochodzi do powierzchni nabłonka, ma on tu małe i lejkowate zagłębienie zwane otworkiem smakowym (wspomniany wyżej por). Otworki zakańcza mały, błyszczący włosek, czyli pręcik smakowy. Składa się on z 3-7 sklejonych ze sobą niteczek protoplazmatycznych. Kubki smakowe zawierają wiele enzymów, głównie fosfatazy i esterazy. Nie wykazano jednak, jaką konkretnie rolę one odgrywają.
Czynność
Bodźcem dla komórek smakowych są związki chemiczne rozpuszczone w ślinie lub płynie obecnym w jamie ustnej. Pod ich wpływem następuje depolaryzacja błon tych komórek, czyli powstaje potencjał generujący potencjały czynnościowe w oplatających komórki smakowe zakończeniach nerwowych. Czucie smaku powstaje w efekcie przekazywania do kory somatosensorycznej impulsacji włóknami aferentnymi, które unerwiają czuciowo kubki smakowe.
Cykl życiowy każdej komórki smakowej trwa kilka dni, po czym dochodzi do ich degradacji. Zdegradowane komórki smakowe zastępują nowe komórki pochodzące z komórek podporowych.
Zmysł smaku
Dawniej uważano, że za czucie poszczególnych rodzajów smaku odpowiadają określone obszary na języku. To stwierdzenie okazało się błędne, gdyż różnego rodzaju kubki smakowe rozmieszczają się losowo na całej powierzchni języka. Jednakże niektóre obszary są bardziej wyczulone na odbieranie wybranych rodzajów smaku. W związku z tym, boczne brzegi języka są najbardziej wrażliwe na kwaśne bodźce, koniuszek języka na bodźce słone i słodkie, natomiast podstawa języka na bodźce gorzkie.
Mówi się, że nie istnieją obszary na języku odpowiedzialne za czucie wyłącznie jednego smaku, ponieważ każda brodawka smakowa zawiera około 250 kubków smakowych. W związku z tym jedna i ta sama brodawka wykrywa nie jedną, lecz wszystkie modalności smaku.
Unerwienie
Przednie 2/3 języka jest unerwione przez zakończenia czuciowe nerwu twarzowego, natomiast tylną 1/3 języka unerwia nerw językowo-gardłowy. Kubki smakowe krtani, gardła i głośni zaopatruje czuciowo nerw błędny.
Włókna nerwowe przewodzące czucie smaku są częściowo pozbawione osłonki mielinowej i posiadają grubość około 4 μm lub mniej. I neuron czuciowy smaku znajduje się w zwojach nerwów czaszkowych: VII, IX, i X. Z kolei II neuron czuciowy mieści się w jądrze pasma samotnego. Stąd włókna biegną we wstędze przyśrodkowej do jądra brzusznego wzgórza tylno-przyśrodkowego. Tam znajduje się III neuron czuciowy drogi smakowej. IV neuron czuciowy znajduje się w obrębie pierwszorzędowej czuciowej reprezentacji jamy ustnej w zakręcie pozaśrodkowym oraz w obrębie wyspy.
Zobacz również: Zęby.
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Konturek S., Fizjologia człowieka, Tom IV, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998.
- Konopka W., Dobosz P., Kochanowicz J., Zaburzenia smaku w otolaryngologii, Otolaryngologia, 2/2003.
