Substytuty śliny znajdują szerokie zastosowanie w reumatologii, stomatologii i innych dziedzinach medycyny u pacjentów, u których naturalna produkcja tej wydzieliny z różnych przyczyn patologicznych zostaje zaburzona. Brak lub niedobór śliny nie tylko wpływa negatywnie na zdolność odczuwania smaku, ale także przyczynia się do szybszego psucia się zębów. Dlatego warto rozważyć uzupełnianie śliny medycznymi, starannie dobranymi substytutami (podobnie jak ma to miejsce w przypadku substytutów łez).
Co to są substytuty śliny?
Substytuty śliny można potocznie określać jako sztuczną ślinę. Właściwości biologiczne śliny polegają przede wszystkim na utrzymaniu odpowiedniej wilgotności i pH jamy ustnej, jak również na oczyszczaniu jamy ustnej z resztek pokarmowych. Zawarte w wydzielinie substancje biorą udział w procesach trawienia oraz chronią zęby i śluzówki przed działaniem szkodliwych czynników i drobnoustrojów (np. immunoglobuliny A). Jeśli braknie śliny, konsekwencje mogą być następujące:
- zaburzenia czucia smaku spożywanych pokarmów i wypijanych napojów;
- choroby dziąseł, w tym krwawiące dziąsła, odsłonięte szyjki zębowe, rozpulchnione dziąsła, stany zapalne;
- próchnica zębów;
- erozja szkliwa oraz odchodzenie szkliwa „płatkami”;
- pęknięcia śluzówki jamy ustnej oraz spierzchnięte wargi;
- częste infekcje gardła;
- trudność w przełykaniu kęsów pokarmowych;
- afty, nadżerki jamy ustnej;
- nieświeży oddech (zwany profesjonalnie halitozą);
- trudność w dopasowaniu protez zębowych.
Substytuty śliny mają zapobiegać takim konsekwencjom w momencie ich długotrwałego występowania, gdy produkcja śliny u danego pacjenta jest niewystarczająca. Najczęściej mają one formę kropli, żelu lub aerozolu. W swoim składzie zawierają:
- substancje nawilżające – np. glicerol, karboksymetylocelulozę;
- enzymy i elektrolity mające na celu imitowanie naturalnych enzymów zawartych w ślinie;
- substancje smakowe i zapachowe, które poprawiają walory produktu.
Warto zaznaczyć, że substytuty śliny nie są lekami. Jedynie doraźnie łagodzą objawy różnych schorzeń i problemów zdrowotnych. Jednak, aby było to możliwe, należy stosować je długoterminowo, codziennie, niekiedy nawet kilkukrotnie w ciągu dnia. Substytuty śliny można zakupić w każdej aptece za kilka lub kilkanaście złotych.
Substytuty śliny – wskazania
Podstawowym wskazaniem do stosowania substytutów śliny jest kserostomia, zespół objawów wywołanych zmniejszeniem lub brakiem wydzielania śliny. Stan ten diagnozuje się na podstawie dwóch procedur. Są to:
- testy sialometryczne – polegające na pomiarze objętości śliny wydzielanej przez ślinianki bez stymulacji (norma 0,3–0,4 ml/min) oraz po stymulacji polegającej na podaniu 4% kwasu cytrynowego na język, ewentualnie na żuciu parafiny przez 5 minut (norma 1-2 ml/min). Wartość decydująca o rozpoznaniu kserostomii to objętość poniżej 0,1 ml/min w przypadku wydzielania śliny bez stymulacji i poniżej 0,2 ml/min po stymulacji;
- inwentarz kserostomii Thomsona – test pytań zamkniętych składający się z 11 stwierdzeń. 6 lub więcej punktów w 11-punktowej skali inwentarza koreluje ze zmianami stanu klinicznego.
Kserostomia najczęściej pojawia się u pacjentów z zespołem Sjogrena, chorobą reumatyczną zajmującą gruczoły wydzielnicze (głównie gruczoły ślinowe oraz gruczoły łzowe), ale również jest dość częsta u seniorów, co wiąże się z naturalnymi procesami starzenia się organizmu. Inne czynniki ryzyka to:
- przyjmowanie niektórych leków;
- alergie wziewne i pokarmowe;
- toczeń rumieniowaty układowy;
- palenie papierosów;
- radioterapia w przebiegu nowotworów głowy i szyi;
- silne odwodnienie organizmu (np. przy przewlekłych biegunkach, gorączce, wymiotach).
Zobacz również: Zaburzenia wydzielania śliny.
Substytuty śliny – jak stosować?
Substytuty śliny najczęściej stosuje się co kilka godzin (zgodnie z zaleceniami producenta lub lekarza, w zależności od stopnia zaawansowania problemu) lub gdy odczuwamy suchość w ustach (np. przed mówieniem, jedzeniem, snem). Można stosować je jednak częściej, ponieważ nie mają z reguły ograniczeń dotyczących dawkowania. Po aplikacji należy jedynie odczekać kilka minut, zanim zaczniemy jeść lub pić. Formy żelowe substytutów śliny najlepiej sprawdzą się przed snem, ponieważ utrzymują się najdłużej.
Polecane produkty:
|
Kwas hialuronowy bioalgi
Kwas hialuronowy bioalgi to naturalny produkt z fermentacji roślinnej, dzięki czemu biodostępność jest na bardzo wysokim poziomie. Kwas hialuronowy działa głównie na takie struktury jak włosy, skóra, oczy, stawy, dziąsła ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Pichór A., Doboszyńska A., Suchość jamy ustnej – niedoceniany problem kliniczny, Medycyna Paliatywna w Praktyce 2008, 2, 1, 26–28.
- Preuss O., Jaroń A., Aniko-Włodarczyk M., Trybek G., Zaburzenia wydzielania śliny u pacjentów w trakcie leczenia onkologicznego lekami cytostatycznymi, Magazyn Stomatologiczny, 4/2020.
