Gruczoły ślinowe

Spis treści

Gruczoły ślinowe (łac. glandulae salivales) nazywane są również śliniankami, a ich wydzieliną jest uchodząca do jamy ustnej ślina. Podstawowymi śliniankami są duże i parzyste: ślinianki przyuszne, ślinianki podżuchwowe oraz ślinianki podjęzykowe. Ponadto na całej powierzchni błony śluzowej jamy ustnej rozmieszczone są licznie znacznie mniejsze ślinianki.

Gruczoły ślinowe

Charakterystyka gruczołów ślinowych

W zależności od lokalizacji wyróżniamy:

  • gruczoły wargowe (łac. glandulae labiales);
  • gruczoły policzkowe (łac. glandulae buccales);
  • gruczoły trzonowe (łac. glandulae molares);
  • gruczoły językowe (łac. glandulae molares) przednie, tylne i boczne;
  • gruczoły podniebienne (łac. glandulae palatinae).

Trzy pierwsze lokalizują się w przedsionku jamy ustnej, natomiast dwa ostatnie we właściwej jamie ustnej. Gruczoły ślinowe jamy ustnej produkują i wydzielają ślinę o charakterze śluzowym lub surowiczym. Ponadto ślinianki można podzielić na:

  • czysto surowicze ślinianki – przyuszna, językowe gruczoły Ebnera;
  • czysto śluzowe ślinianki – gruczoły podniebienne i nasady języka;
  • mieszane, czyli surowiczo-śluzowe ślinianki – gruczoły wargowe, policzkowe, trzonowe, językowe przednie, a także ślinianki podjęzykowe oraz podżuchwowe.

Poniżej opisano dokładniej 3 główne rodzaje gruczołów ślinowych w jamie ustnej każdego człowieka.

Gruczoły ślinowe przyuszne

Ślinianka przyuszna jest największa ze wszystkich. Wyróżnia się szarożółtym zabarwieniem i jest miękka w dotyku. W stanach fizjologicznych nie można wyczuć jej palpacyjnie, jednak może ulec powiększeniu w przebiegu rozmaitych schorzeń. Lokalizuje się po stronie bocznej twarzy, bezpośrednio do przodu od małżowiny usznej i brzegu przedniego mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Z jamą ustną łączy się przewodem ślinianki przyusznej o długości 3-5 cm i grubości 2-4 mm.

Śliniankę przyuszną unerwiają gałązki nerwu uszno-skroniowego, odchodzące od nerwu trójdzielnego. Za unerwienie odpowiada również przywspółczulny i współczulny układ nerwowy. Natomiast unaczynienie jest możliwe dzięki tętnicy skroniowej powierzchownej oraz częściowo dzięki tętnicy szyjnej zewnętrznej.

Gruczoły ślinowe podżuchwowe

Ślinianka podżuchwowa wypełnia wgłębienie pomiędzy żuchwą a brzuścami mięśnia dwubrzuścowego. Jest mniejsza i twardsza od gruczołu poprzedniego, można ją również wyczuć palpacyjnie przez skórę. Stanowi gruczoł cewkowo-pęcherzykowy, mieszany. Z jamą ustną łączy się tzw. przewodem ślinianki podżuchwowej. Nerwy czuciowe pochodzą od nerwu językowego, natomiast za ukrwienie odpowiada tętnica twarzowa i tętnica językowa.

Gruczoły ślinowe podjęzykowe

Ślinianka podjęzykowa znajduje się na dnie jamy ustnej, a dokładniej na mięśniu żuchwowo-gnykowym. Jest gruczołem najmniejszym spośród wszystkich trzech opisywanych ślinianek. Składa się z małych, oddzielnych gruczołków (5-20), nazywanych śliniankami podjęzykowymi mniejszymi. Wyposażone są one we własne przewody wyprowadzające ślinę. Budowa ślinianki podjęzykowej jest bardzo zbliżona do budowy ślinianki podżuchwowej. Za jej unerwienie odpowiadają gałązki nerwu językowego, z kolei za unaczynienie gałązki tętnicy podjęzykowej.

Funkcje gruczołów ślinowych

Ślinianki jedynie w nieznacznym stopniu są stale czynne, aby utrzymywać dostateczną wilgoć w jamie ustnej. Znaczna ich większość uaktywnia się jednak dopiero po zadziałaniu konkretnych bodźców doprowadzanych z ośrodkowego układu nerwowego przez nerwy współczulne i przywspółczulne. Przeciętnie u zdrowego człowieka każdego dnia produkuje się 1-1,5 l śliny, za co odpowiadają właśnie gruczoły ślinowe.

Ślina rzadka i płynna przepaja kęsy pokarmowe, przez co nabierają one właściwej konsystencji. Z kolei ślina gęsta i kleista pokrywa kęsy i ściany gardła, aby mogły one płynnie przesuwać się w kierunku żołądka podczas aktu połykania. Dodatkowo w ślinie znajdują się enzymy trawienne, które rozpoczynają wstępne trawienie węglowodanów. Kolejną funkcją śliny jest ochrona zębów przed próchnicą i wieloma innymi chorobami oraz wstępna walka z drobnoustrojami bytującymi w jamie ustnej. Niedobór śliny (spotykany np. w przebiegu zespołu Sjogrena, ale nie tylko) skutkuje wzrostem ryzyka chorób zębów, nieprzyjemnym zapachem z ust, utratą czucia smaku oraz problemami z formowaniem i połykaniem kęsów pokarmowych.



Polecane produkty:

Bibliografia

  1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
  2. Ganong W., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
Kategorie
Centrum Fizjoterapeuty
Sklep Fizjoterapeuty
Oferty pracy

Aktualności

Najpopularniejsze w zdrowie

Zostań z nami

Polecane artykuły

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *