Nerw trójdzielny (łac. nervus trigeminus) jest V nerwem czaszkowym, należy do obwodowego układu nerwowego. Jak wskazuje nazwa, zaopatrza on określony obszary ciała za pomocą 3 głównych pni: nerwu ocznego, nerwu szczękowego oraz nerwu żuchwowego. Częstą dolegliwością związaną z jego funkcjonowaniem jest tzw. neuralgia trójdzielna.
Nerw trójdzielny – budowa
Nerw trójdzielny ma swój początek w mózgowiu, skąd wychodzi dwoma korzeniami na przednio-bocznej powierzchni mostu. Korzeń grubszy osiąga do 5 mm grubości i stanowi część czuciową, z koeli korzeń cieńszy osiąga 2 mm grubości i stanowi część ruchową. Obydwa korzenie dzielą ze sobą drogę niemal do szczytu piramidy kości skroniowej, gdzie część czuciowa ulega zgrubieniu tworząc zwój troisty.
Nerw oczny
To najcieńsza gałąź nerwu trójdzielnego, przewodzi jedynie bodźce czuciowe – głównie do oczu i oczodołów, ale i do skóry czoła czy jamy nosowej. Biegnie w ścianie bocznej zatoki jamistej, skąd wychodzi w kierunku szczeliny oczodołowej górnej. Dalej, podzielony na 3 gałęzie (nerw łzowy, nerw czołowy, nerw nosowo-rzęskowy), wchodzi do oczodołu. W ścianie zatoki wysyła delikatne włókna do wszystkich trzech nerwów mięśni gałki ocznej, które tą drogą otrzymują włókna czuciowe. Włókna współczulne odbiera ze splotu jamistego. Uważa się, że są one przeznaczone dla gruczołów skóry i mięśni przywłosowych. Nerw oczny jeszcze w obrębie jamy czaszki oddaje gałąź namiotu do opony twardej.
Nerw szczękowy
Podobnie jak nerw oczny przewodzi jedynie bodźce czuciowe. Obszar unerwienia obejmuje środkowe piętro twarzy, a więc okolicę szczęki. Nerw ten po odejściu od zwoju trójdzielnego przebiega w ścianie bocznej zatoki jamistej, przy czym przyjmuje tu włókna współczulne ze splotu jamistego. Dalej kieruje się do dołu skrzydłowo-podniebiennego, oddaje tu swoje gałęzie i biegnie do oczodołów. Jeszcze w obrębie jamy czaszki oddaje gałąź oponową, z kolei w dole skrzydłowo-podniebiennym dzieli się na 3 gałęzie końcowe: nerwy skrzydłowo-podniebienne, nerw jarzmowy oraz nerw podoczodołowy.
Nerw żuchwowy
To najsilniejsza gałąź nerwu trójdzielnego. Jest nerwem mieszanym – przewodzi zarówno bodźce czuciowe, jak i ruchowe. Po odejściu od zwoju troistego kieruje się ku dołowi, wstępując do dołu podskroniowego. Bezpośrednio poniżej otworu owalnego oddaje cienką gałąź oponową, dalej dzieli się na 3 główne, przeważnie czuciowe gałęzie – nerw językowy, nerw zębodołowy dolny i nerw uszno-skroniowy. Tworzą tzw. grupę tylną. Przed podziałem na te gałęzie oddaje dodatkowo tzw. grupę przednią, głównie ruchową.
Nerw trójdzielny – funkcje
Nerw trójdzielny unerwia ruchowo:
- mięśnie żwaczowe;
- mięśnie dna jamy ustnej;
- mięsień napinacz błony bębenkowej;
- mięsień napinacz podniebienia miękkiego.
Wyłączenie nerwu trójdzielnego powoduje nie tylko porażenie ruchowe zaopatrywanych przez niego obszarów, ale również uszkadza do pewnego stopnia działalność mięśni o innym unerwieniu, zlokalizowanych w granicach jego obszaru czuciowego.
Obszar czuciowy skórny nerwu trójdzielnego obejmuje skórę i błony śluzowe twarzy, a także opony mózgowia. Jest on niemal całkowicie tzw. obszarem autonomicznym i żaden inny nerw nie może go zastąpić. Tylko małżowina uszna nie należy do tego obszaru, ponieważ poza nerwem trójdzielnym może go zaopatrzyć nerw błędny oraz nerwy szyjne. Z kolei obszar czuciowy błony śluzowej nerwu trójdzielnego obejmuje jamę ustną i jamę nosową wraz z zatokami przynosowymi, a także spojówkę oka.
Patologie nerwu trójdzielnego
Ponieważ nerw trójdzielny zawiera włókna czucia głębokiego, wraz z wyłączeniem go zanika także czucie mięśniowe układu mimicznego twarzy, a więc koordynacja ruchów twarzy. Porażeniu ulegają jednocześnie włókna naczynioruchowe oraz wydzielnicze gruczołów potowych. Z kolei porażenie trzeciej gałęzi nerwu trójdzielnego prowadzi do poważnego porażenia mięśni żwaczowych. Toniczny skurcz tych mięśni zwie się szczękościskiem.
Duże znaczenie ma to, że gałęzie nerwowe w wielu miejscach przebiegają przez otwory i kanały kostne. Dlatego podczas złamań kości czaszki może dojść do ich uszkodzenia. Zapalenie okostnej może zaś prowadzić do ich ucisku, powodując dotkliwe nerwobóle.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny
Kolagen do picia to naturalny produkt z opatentowaną formułą Peptiplus® hydrolizowanego kolagenu. Dzięki temu jest bardzo wysokiej wchłanialności ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Stępień A., Neuralgie i nerwobóle twarzy, Polski Przegląd Neurologiczny, 4/2007.
