Dewitalizacja to zabieg często stosowany w leczeniu endodontycznym. Polega na zatruciu miazgi zęba środkami chemicznymi, co powoduje jej martwicę, a następnie mumifikację.
Środki dewitalizujące
Dawniej stosowano w celu dewitalizacji związki arsenu, jednak zaprzestano tego ze względu na ich dużą toksyczność dla okolicy wierzchołkowej. Znacznie mniej szkodliwym środkiem jest paraformaldehyd stosowany w postaci past. Oprócz działania dewitalizującego paraformaldehyd mumifikuje miazgę i wytwarza linię demarkacyjną na granicy ozębnej. W rezultacie jego zastosowanie skraca całe leczenie o jedną wizytę, której celem byłoby założenie środka mumifikującego.
Wadą paraformaldehydu jest spore ryzyko występowania krótkiego, aczkolwiek intensywnego bólu w trakcie działania preparatu. Celem uzyskania dewitalizacji miazgi pastami paraformaldehydu potrzebny jest okres od 10 do 20 dni.
Mumifikacja – metodyka zabiegu
Leczenie może być ograniczone do 2 wizyt, jeśli do dewitalizacji użyje się paraformaldehydu. Wówczas druga i trzecia wizyta zostają połączone. Warunkiem jest jednak uzyskanie pełnej dewitalizacji miazgi.
Podczas pierwszej wizyty ubytek opracowuje się tylko częściowo, aby wykonać obnażenie miazgi i założyć środek dewitalizujący. W niektórych przypadkach obnażenie uzyskuje się stosunkowo łatwo, usuwając rozmiękłą zębinę. Obnażenie widać wówczas na dnie ubytku jako czerwony punkt bolesny na dotyk. Środek dewitalizujący należy założyć bezpośrednio na obnażoną miazgę, unikając ucisku, a następnie przykryć go tamponikiem z waty. Wata chroni przed przesunięciem wkładki dewitalizującej poza miejsce obnażenia, zapobiega wtłoczeniu jej do komory zęba podczas zakładania opatrunku oraz umożliwia wchłanianie przez watę wypływającego z miazgi wysięku. Wkładkę dewitalizującą należy przykryć szczelnym opatrunkiem czasowym, który powinien być zarobiony rzadko i położony bez ucisku. Jeśli zauważy się miejsce w ubytku, wówczas wspomnianą wkładkę należy przykryć suchym wacikiem.
W trakcie drugiej wizyty opracowuje się ubytek, wykonując głównie poszerzenie ułatwiające, a po wyjałowieniu go i osuszeniu przystępuje się do najważniejszej części zabiegu. Polega ona na otwarciu komory i usunięciu miazgi koronowej. Tę część zabiegu należy wykonać bez dostępu śliny, w warunkach możliwie pełnej aseptyki.
Jeśli podczas zabiegu użyto paraformaldehydu, nie jest konieczna trzecia wizyta. Wówczas po nałożeniu na ujścia kanałów pasty mumifikacyjnej przykrywa się ją cementem i wypełnia ubytek. Te czynności wykonuje się na trzeciej wizycie, jeśli zastosowano inny środek niż wspomniany.
Rokowania
Należy wiedzieć, że metoda amputacji mortalnej (mumifikacji) nie jest metodą pewną. Wprawdzie dolegliwości bólowe ustępują i pozornie może się wydawać, że osiągnięto pozytywny wynik, pozostawienie martwej miazgi w kanałach jest często przyczyną jej zakażenia.
Także metoda ekstyrpacji mortalnej (całkowite wyłuszczenie miazgi zęba z komory i kanałów po jej uśmierceniu) nie jest pewna, ponieważ dewitalizacja miazgi, nawet łagodniejszym środkiem, nie jest w pełni kontrolowana. Nie wiadomo więc, jakie będą po dewitalizacji losy tkanki między otworem fizjologicznym a anatomicznym. Jeśli ulegnie ona obumarciu, to wynik leczenia będzie podobnie niepewny jak po amputacji mortalnej.
Wskazania
Dewitalizacja zęba często wykonywana jest jako ostateczny zabieg u osób, u których alternatywą jest ekstrakcja zęba. Przyczyną tego może być np. zaawansowany stan zapalny miazgi, co wiąże się z bardzo dużym bólem. Z kolei do zapalenia miazgi może dojść przykładowo w efekcie nieleczonej próchnicy, która sięga już do głębszych warstw zęba.
Bibliografia
- Wrzyszcz-Kowalczyk A., Pregiel B., Leczenie endodontyczne zapaleń miazgi w zębach mlecznych, Dental and Medical Problems, 2/2002.
- Jańczuk Z., Stomatologia zachowawcza, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
