Endodoncja to dziedzina stomatologii zajmująca się anatomią, histologią i fizjologią tak zwanego endodontium. Jednocześnie zajmuje się ona etiologią, epidemiologią, patologią, profilaktyką i leczeniem chorób endodontium i tkanek okołowierzchołkowych. Podstawową metodą wykorzystywaną w tej dziedzinie jest leczenie kanałowe. Ze względu na to, że nie ma polskiego określenia na współczesne „endodontium” powszechnie używa się nazwy miazga lub zębina – w zależności od potrzeb.
Źródło fotografii: drkittel.pl
Czym jest miazga i zębina?
Miazga to galaretowata tkanka łączna, która z wiekiem ulega zmianom zwyrodnieniowym. Z kolei zębina to zmineralizowana tkanka łączna z siecią kanalików zębinowych, w których znajdują się wypustki komórek zębinotwórczych. Komórki zębinotwórcze występują poza jej obrębem, tworząc zewnętrzną warstwę miazgi. Obie struktury rozwijają się z brodawki zębowej i wiążą się ze sobą strukturalnie oraz funkcjonalnie.
Wrażliwość zębiny na bodźce w dużym stopniu zależy zatem od stanu miazgi, której reakcje są uwarunkowane zmianami zachodzącymi w zębinie. Odkładająca się zębina wtórna może doprowadzić do znacznego zmniejszania jamy zęba lub całkowitego jej wypełnienia.
Choroby miazgi
W większości przypadków choroby miazgi rozwijają się na tle drążącego procesu próchnicowego. Czesto występują również w zębach z uszkodzeniami niepróchnicowego pochodzenia, a nawet w miazdze zębów pozornie zdrowych, niedotkniętych żadnym procesem chorobowym. Największą grupę czynników etiologicznych stanowią przyczyny zakaźne, zaś do tych niezakaźnych zalicza się bodźce: termiczne, mechaniczne i chemiczne.
Prawidłowe rozpoznanie schorzeń miazgi umożliwia dokładna analiza objawów subiektywnych i obiektywnych. Z kolei wybór właściwej metody postępowania uzależniony jest właśnie od rozpoznania. Wszystkim tym zajmuje się endodoncja.
Rozpoznawanie rodzajów bólu
W celu oceny stanu miazgi stworzono pewien model objawów bólowych i reaktywności miazgi na bodźce termiczne, mechaniczne oraz elektryczne. W związku z tym rozróżnia się 2 zasadnicze rodzaje bólów:
- sprowokowany – pojawia się w efekcie działania bodźców termicznych, mechanicznych i chemicznych. Zanika po ustąpieniu działania bodźca i jest prawidłową reakcją zdrowej miazgi. Ból sprowokowany przedłużony utrzymuje się przez parę minut po ustąpienia działania bodźca i jest wskaźnikiem toczącego się procesu zapalnego w miazdze;
- samoistny – powstaje bez udziału bodźców zewnętrznych. Uważa się, że wskazuje on na ostre lub przewlekłe zaostrzone zapalenie miazgi.
Ważnym wskaźnikiem rozpoznawczym jest nasilenie bólów samoistnych i długość przerw między nimi. Silne i długotrwałe ataki bólu wiążą się raczej z obfitym wysiękiem i licznymi ogniskami martwicy w obrębie żywej miazgi. Gdy martwica obejmuje całą miazgę, ból maleje lub znika. Uważa się, że ból o umiarkowanym nasileniu, trwający krótko, jest charakterystyczny dla zapaleń początkowych. Silne i długie bóle wiążą się raczej z zaawansowanymi stanami zapalnymi.
Leczenie endodontyczne
W leczeniu endodontycznym można stosować metody przeżyciowe, czyli mające na celu utrzymanie żywej miazgi w całości lub w części. Warto zachować chociaż część żywej miazgi, ponieważ stanowi ona najlepszą barierę ochronną przed ewentualnymi powikłaniami miejscowymi i ogólnymi, wynikającymi z obecności w ustroju martwej miazgi.
Do metod biologicznych (przeżyciowych) leczenia miazgi zalicza się:
- przykrycie pośrednie;
- przykrycie bezpośrednie;
- amputację przeżyciową (pulpotomię);
- ekstyrpację w znieczuleniu, która częściowo spełnia warunki leczenia biologicznego.
Wymienione metody dążą do tego samego celu, chociaż różnią się wskazaniami i techniką zabiegu.
Wyróżnia się również metody mortalne (wyłuszczenia miazgi po jej uśmierceniu), które stosuje się w przypadku nieodwracalnych zapaleń miazgi, gdy istnieją przeciwwskazania do leczenia biologicznego. Wśród metod mortalnych wyróżnia się:
- amputację mortalną, czyli wyłuszczenie miazgi komorowej;
- ekstyrpację mortalną, czyli całkowite wyłuszczenie miazgi;
- mortalną kombinowaną amputacyjno-ekstyrpacyjną.
Endodoncja to obszerny dział stomatologii wymagający dużej wiedzy i doświadczenia lekarza.
Bibliografia
- Jańczuk Z., Stomatologia zachowawcza, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
