Bakterie Gram-dodatnie to liczna grupa drobnoustrojów wywołujących rozmaite choroby zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych czy seniorów. Zalicza się do nich przede wszystkim ziarenkowce, pałeczki, laseczki, maczugowce czy promieniowce. Choć różnią się one wieloma cechami, posiadają wspólną właściwość – grubą warstwę peptydoglikanu w ścianie komórkowej.
Bakterie Gram-dodatnie – charakterystyka
Pierwszą obserwację bakterii przeprowadził w 1686 roku Antoni van Leeuwenhoek, który użył do tego własnoręcznie zbudowanego mikroskopu. Dwieście lat później Hans Christian Gram opracował metodę barwienia komórek patogenów bakteryjnych celem rozpoznania budowy ich ściany komórkowej. Na tej podstawie możliwe jest zróżnicowanie bakterii na Gram‐dodatnie lub Gram‐ujemne. Współcześnie metoda Grama jest klasyczną techniką wykorzystywaną w mikrobiologii.
Bakterie Gram-dodatnie zawsze barwią się metodą Grama na kolor fioletowy, w przeciwieństwie do bakterii Gram-ujemnych, które barwią się na rozmaite inne kolory z wyjątkiem fioletowego. Ich ściana komórkowa jest stosunkowo gruba, może mieć nawet do 80 nm grubości. Jednocześnie jest sztywna i posiada prostą budowę. Nie posiada błony zewnętrznej, co ponownie odróżnia je od bakterii Gram-ujemnych. Mureina (składnik ściany komórkowej bakterii zbudowany z nietypowych aminokwasów i połączonych w łańcuchy pochodnych cukrów) jest gęsto usieciowana i lokalizują się w niej kwasy tejchojowe wraz z niewielkimi ilościami białek i lipidów. Peptydoglikan stanowi “rusztowanie” komórki bakteryjnej, uczestniczy w utrzymaniu jej struktury, rozmnażaniu i przeżyciu. Ulega degradacji na skutek działania lizozymu (obecnego np. w ludzkich łzach i śluzie). Warto wspomnieć, że działanie lizozymu prowadzi do powstania wysokich różnic ciśnienia osmotycznego po obu stronach błony plazmatycznej, prowadząc do lizy komórki bakteryjnej.
Na powierzchni ścian komórkowych bakterii Gram-dodatnich o fizjologii chorobotwórczej znajdują się białka, które za to odpowiadają. Przykładem jest choćby popularne białko A, występujące na powierzchni gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus). Odpowiada za jego wirulencję i immunogenność.
Bakterie Gram-dodatnie – przykłady
Do grona najlepiej poznanych, najpopularniejszych bakterii Gram-dodatnich zaliczamy m.in. następujące:
- gronkowce (Staphylococcus) – morfologicznie są one ziarenkowcami występującymi w skupiskach przypominających grona. Wywołują choroby skóry, układu moczowego, układu oddechowego, przewodu pokarmowego, a także liczne stany zapalne w organizmie. To właśnie one odpowiadają np. za posocznicę, zespół wstrząsu toksycznego czy zespół Retta;
- paciorkowce (Streptococcus) – rodzaj kulistych bakterii tlenowych lub względnie beztlenowych. Wywołują zapalenie gardła, a także zapalenia: opon mózgowo-rdzeniowych, płuc, wsierdzia, różę i martwicze zapalenie powięzi. Dla człowieka znaczącym patogenem jest dwoinka zapalenia płuc;
- laseczka tężca (Clostridium tetani) – tworząca przetrwalniki umieszczone na końcu komórki, w obrazie mikroskopowym przypominające „pałeczki dobosza”. Należy do bezwzględnych beztlenowców. Wywołuje tężec, chorobę będącą konsekwencją uwalniania przez nią neurotoksyny powodującej porażenie spastyczne;
- laseczki zgorzeli gazowej (Clostridium perfringens) – bakterie beztlenowe wytwarzające przetrwalniki. Wywołują zgorzel gazową. To martwica mięśni lub tkanki łącznej z wytworzeniem gazu. Nieleczona prowadzi do śmierci spowodowanej toksemią i wstrząsem;
- prątek gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis) – bakteria tlenowa o kształcie prostej lub lekko wygiętej pałeczki. Wywołuje gruźlicę, czyli chorobę zajmującą najczęściej płuca, ale także układ nerwowy, układ limfatyczny czy naczynia krwionośne. Jest potencjalnie śmiertelna.
Takich bakterii jest jednak znacznie więcej. Ich cechą wspólną jest wspomniana wcześniej gruba warstwa peptydoglikanu w ścianie komórkowej, a także zdolność do wybarwiania się metodą Grama na fioletowo.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina to naturalna alga, która uzupełnia niedobory witamin i minerałów. Jej zadaniem jest wzmocnienie organizmu i w naturalny sposób wspomaganie procesu jego oczyszczenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Murray P., Pfaller M., Rosenthal K., Mikrobiologia, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2018.
- Bulanda M., Pietrzyk A., Wróblewska M., Mikrobiologia lekarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2023.
