Dysprozodia to zaburzenie mowy polegające na zmianie wymowy i intonacji słów. Wiąże się z uszkodzeniem struktur ośrodkowego układu nerwowego, także w przebiegu licznych chorób neurodegeneracyjnych. Bywa jednak zjawiskiem naturalnym, związanym np. z cechami regionalnymi języka czy niedbałością językową. Warto skonsultować przypadek dysprozodii z logopedą.
Dysprozodia – przyczyny
Na początku warto wspomnieć, że dysprozodia w niektórych przypadkach może powstawać wskutek naśladowania niewłaściwych wzorców obecnych w mowie otoczenia, np. brak respektowania reguł ortofonicznych. Częstą przyczyną są zaburzenia sprawności percepcyjnych, skutkujące problemami z opanowaniem kompetencji prozodycznej. Osoba dotknięta dolegliwością może wykazywać upośledzenie słuchu fizjologicznego czy słuchu mownego. Mogą również pojawić się zaburzenia:
- pamięci słuchowej wypowiedzi;
- asocjacji dźwięków mowy;
- autokontroli słuchowej;
- percepcji wzrokowej;
- powiązane z mimiką i mową ciała.
Wszystkie one wpływają na pojawienie się omawianej dolegliwości. Przyczyną mogą być także zaburzenia związane z funkcjami oddechowymi, fonacyjnymi, rezonacyjnymi czy artykulacyjnymi, co wynika z anatomii lub fizjologii poszczególnych narządów i układów. Dawniej dysprozodię przypisywano głównie poważnym uszkodzeniom neurologicznym, takim jak guzy i urazy mózgowia, zazwyczaj spowodowane wypadkami mózgowo-naczyniowymi. Dziś wiadomo, że przyczyn może być znacznie więcej. Opisywano nawet przypadki dysprozodii pojawiającej się po operacjach krtani.
W kontekście poważnych chorób układowych lub ogólnoustrojowych powodujących dysprozodię, warto wyróżnić chorobę Parkinsona, autyzm, depresję oraz schizofrenię. Niedawno problem został wyjaśniony przez funkcje poznawczo-afektywne związane z obszarami korowymi prawej półkuli mózgowej. Zaczęto także badać udział struktury podkorowej i relacji prozodii z komunikacją i przetwarzaniem emocjonalnym w różnych zespołach. Badania wciąż trwają.
Rodzaje i objawy dysprozodii
Wyróżnia się 2 główne rodzaje dolegliwości – typu językowego i typu emocjonalnego. Typ językowy charakteryzuje się przede wszystkim zmianami słownymi. Pacjent ma trudności z zadawaniem pytań, co utrudnia kontakt z innymi. Ponadto pojawia się problem z podkreśleniem pewnych słów lub ujawnieniem intencji wyrażenia. Z kolei dysprozodia typu emocjonalnego cechuje się trudnościami w przekazywaniu lub wyrażaniu emocji poprzez mowę, co może skutkować zarówno z brakiem zdolności ujawniania własnych emocji, jak i brakiem zdolności do odczytywania intencji i emocji swojego rozmówcy.
Obraz kliniczny tej wady wymowy może być mocno zróżnicowany. Pojawiają się zaburzenia akcentu, intonacji, rytmu i tempa mowy, a w szerszym ujęciu również barwy głosu. Zaburzenia intonacji odnoszą się zwykle do różnic wysokości głosu o 3-4 tony, zaś zaburzenia akcentu dotyczą głównie akcentu leksykalnego i zdaniowego. Pacjenci nadmiernie bądź niedostatecznie akcentują sylaby, wyróżniając ją za pomocą obcej kombinacji. Z tymi objawami współtowarzyszy najczęściej zaburzenie rytmu mowy, czyli brak zachowania w mowie podobnych czasów trwania poszczególnych sylab. Zmiany barwy głosu objawiają się jako mowa nosowa, ochrypnięta, zmatowiona lub zbyt ostra. Zmienia to przekaz emocjonalny i intencje osoby mówiącej.
Zobacz również: Afonia.
Leczenie dysprozodii
Dysprozodia – jeśli nie pojawia się jako konsekwencja poważnych chorób czy uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego – ma dobre rokowania, jeśli chodzi o leczenie. Zastosowanie ma terapia językowa prowadzona pod okiem doświadczonego logopedy. Największe znaczenia mają ćwiczenia dialogów – prowadzi się rozmowy na różne tematy, z różnym przesłaniem emocjonalnym. Na profesjonalną terapię należy uczęszczać raz na jakiś czas, zwykle 1-2 razy w tygodniu, jednak ćwiczenia wykonuje się codziennie. Im większe zaangażowanie w leczenie, tym szybciej pojawią się efekty. W przypadku dysprozodii wskutek chorób leczenie również ma sens, trwa jednak dłużej i może nie dawać aż tak spektakularnych efektów.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina to naturalna alga, która uzupełnia niedobory witamin i minerałów. Jej zadaniem jest wzmocnienie organizmu i w naturalny sposób wspomaganie procesu jego oczyszczenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Wysocka M., Kwaterkiewicz M., Program terapeutyczny usprawniający percepcję prozodii mowy, Logopedia, 1/2018.
- Rożek A., Larysz D., Zaburzenia czynności językowych w przypadku uszkodzeń prawopółkulowych na przykładzie pacjentów po udarach niedokrwiennych, Logopedia Silesiana, 3/2014.
