Jąkanie to zaburzenie płynności mówienia, w przebiegu którego objawy opisuje się na trzech poziomach: komunikacyjnym, psychicznym oraz neurofizjologicznym. Dolegliwość najczęściej dotyczy dzieci, jednak można ją spotkać także u osób dorosłych. Jest źródłem kompleksów i spadku pewności siebie – choćby z tego względu wymaga leczenia. Rokowania są dobre, należy jednak poddać się długotrwałej terapii logopedycznej i psychologicznej.
Jąkanie – przyczyny
Mimo licznych badań wciąż nie udało się ustalić dokładnych przyczyn jąkania. Wiadomo, że jest ono efektem połączenia kilku czynników. Co ciekawe, jąkanie często występuje rodzinnie – jednak odchodzi się od założenia, że wynika to z czynników dziedzicznych, bardziej skłaniając się do teorii, że dziecko podczas nauki mowy po prostu naśladuje swoich najbliższych. Jąkanie bardzo często ma podłoże psychiczne, występuje więc u dzieci, które przeżyły traumatyczne wydarzenia lub źle radzą sobie ze stresem w rodzinie (np. rozwód rodziców). Rzadziej jąkanie jest wynikiem padaczki, guzów mózgu czy zaburzeń w czynności ośrodkowego układu nerwowego.
Jąkanie – objawy
Zaburzenie płynności mowy, jakim jest jąkanie, może przybierać różne formy. Podstawą jest oczywiście niepłynność, która obejmuje zmiany w tempie mówienia, ilości wypowiadanych głosek, długości trwania głosek, rytmie mówienia. Miejsce ma zaburzenie w swobodnym przechodzeniu od jednej informacji do drugiej, przy jednoczesnym braku koordynacji oddechowej, fonacyjnej i artykulacyjnej. Dodatkowo, im bardziej nasilone jąkanie, tym częściej pojawiają się zaburzenia ogólnoustrojowe, takie jak nadmierna potliwość ciała, zaczerwienienie na twarzy, nerwowość czy lęki społeczne.
W zależności od objawów wyróżnia się 3 rodzaje jąkania:
- kloniczne – miejsce ma powtarzanie dźwięku, np. kilkukrotne powtórzenie pierwszej sylaby (do-do-domek, pa-pa-parasol czy ko-ko-kotek);
- toniczne – miejsce mają bloki w czasie mówienia, np. pacjent kilkukrotnie powtarza jedynie pierwszą literę wyrazu (np. s-s-samochód);
- kloniczno-toniczne – pojawiają się objawy dwóch poprzednich rodzajów.
To zaburzenie mimowolne, czyli pojawienie się epizodów nie zależy od pacjenta. Nie może on również siłą woli nagle zahamować ich pojawiania się. Konieczna jest długotrwała terapia. Choć rokowania są dobre, nie zawsze da się całkowicie wyleczyć jąkanie.
Jąkanie – leczenie
Współcześnie najlepsze rezultaty otrzymujemy łącząc terapię bezpośrednią z terapią pośrednią. Metody bezpośrednie kształtują płynność mowy, działają bowiem na sam akt mowy. Z kolei metody pośrednie skupiają się bardziej na logofobii niż na terapii płynności mowy. Skuteczne jest połączenie następujących metod:
- rytmizacja mowy, czyli rytmiczne wypowiadanie wyrazów lub całych zdań;
- wspomaganie wypowiedzi ruchem – ruch ręki symbolicznie odtwarza płynny przebieg mowy;
- wydłużanie wypowiedzi – głównie wydłużanie samogłosek;
- metoda echa – z wykorzystaniem opóźnienia w słyszeniu własnej wypowiedzi;
- metoda Gutzmana – poprawa koordynacji aparatu oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnego za pomocą ćwiczeń szeptu, przechodząc do coraz głośniejszej mowy;
- technika swobodnego przepływu powietrza – ćwiczenia westchnień bez jednoczesnego wydobywania głosu;
- metoda mowy spowalnianej;
- metoda żucia – wykorzystująca zależność między żuciem a artykulacją;
- delikatny start mowy – nauka nienapinania narządów artykulacyjnych przed wypowiadaniem frazy.
Konieczny jest również tzw, trening negatywny, polegający na świadomej kontroli niepłynności. Pacjent ma za zadanie samodzielnie stymulować jąkanie wraz ze wszystkimi jego objawami. Głównym celem takich praktyk jest wyzbycie się strachu przez swoją wadą wymowy, co znacznie wpływa na pewność siebie i samopoczucie, motywując do dalszej terapii.
Zobacz również: Zaburzenia mowy.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny
Kolagen do picia to naturalny produkt z opatentowaną formułą Peptiplus® hydrolizowanego kolagenu. Dzięki temu jest bardzo wysokiej wchłanialności ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Tarkowski Z., Humeniuk E., Jąkanie jako zaburzenie psychosomatyczne, Sztuka Leczenia, 2/2016.
- Błachnio A., Przepiórka A., Jąkanie jako zaburzenie z perspektywy psychologicznej: przegląd badań, Psychologia. Jakość Życia, 2/2012.
- Węsierska K., Zaburzenia płynności mowy, Uniwersytet Śląski w Katowicach, 2015.
- Błachnio A., Przepiórka A., Podejście psychologiczne w terapii jąkania, Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2/2013.
